İşkence, bir kamu görevlisi tarafından, bir kişiye karşı insan onuruyla bağdaşmayan ve bedensel veya ruhsal yönden acı çekmesine, algılama ve irade yeteneğinin etkilenmesine, aşağılanmasına yol açacak hareketlerin yapılmasıdır.
Doğrudan insan onuruyla bağdaşmayacak surette bedensel ve ruhsal dokunulmazlığı, bireyin algılama ve irade yeteneğini etkileyen her davranış işkence sayılmıştır.
İşkence ve işkence suçu aynı mıdır?
İşkence ve işkence suçu kavramları tam olarak örtüşmez. İşkence kavramı tarihi ve politik bir anlama sahiptir. İşkence suçu kavramı ise hukuksal bir kavram olup daha farklı bir kapsama sahiptir.
İşkence suçu, işkencenin yanı sıra aynı nitelikte değerlendirilen zalimane, gayri insani ve aşağılayıcı muameleleri kapsayan bir suç tipidir.
Doğrudan insan onuruyla bağdaşmayacak surette bedensel ve ruhsal dokunulmazlığı, bireyin algılama ve irade yeteneğini etkileyen her davranış işkence sayılmıştır.
İşkence suçunun hukuksal konusu nedir?
İşkence, karma hukuksal konulu bir suçtur.
İşkence suçunun hukuksal konularını, insan onuru, yaşam hakkı, vücut dokunulmazlığı, irade özgürlüğü, adil yargılanma hakkı ve kamu idaresinin saygınlığı oluşturmaktadır.
İşkence neden insan onuruna aykırı bir eylemdir?
İşkence, insanlık onuruna aykırı bir eylemdir. Zira hiçbir insan, nedeni ne olursa olsun devlet eliyle fiziki ve ruhsal şiddete maruz bırakılmayı hak etmez.
İşkence oluşturan eylemler irade özgürlüğüne de zarar vermektedir.
İşkence, masum insanların acı çekmesine, adliye ve kolluğa duyulan güvenin azalmasına sebep olur.
İşkence suçunun faili kimdir?
İşkence suçu özgü bir suçtur. Fail yalnızca kamu görevlisi olabilir. Bu suçun görevin ifası sırasında işlenmesi mümkün olduğu gibi görev dışında da işlenmesi mümkündür.
Ancak her durumda işkence, kamu görevinin sağladığı nüfuz kötüye kullanılmak suretiyle işlenmektedir. Suçun görevle bağlantılı olarak işlenmesi gerekmektedir.
Örneğin bir kolluk personelinin devriye görevi sırasında belli bir dönem boyunca eşini darp etmesi bu kapsamda değildir. Suç tipinde memurluk sıfatı kurucu unsur olarak yer aldığından işkence aynı zamanda gerçek memur suçlarındandır.
Kamu görevlisinin ‘’sorgulamaya ve ifade almaya, soruşturmaya yetkili bir memur’’ olması aranmamaktadır.
İşkence suçunun mağduru kimdir?
İşkence suçunun mağduru ancak gerçek kişiler olabilir.
Türk Ceza Yasasında işkence suçunun mağduru, yalnızca suç şüphesi altında olan kişilerle sınırlı tutulmamıştır. Göreviyle bağlantılı olarak bir kamu görevlisiyle muhatap olan herkes bu suçun mağduru olabilir.
Örneğin bir eğitim kurumundaki öğrenci ya da tanık ve hatta bir kamu görevlisi de bu suçun mağduru olabilir.
İşkence suçunun maddi konusu nedir?
İşkence suçunun konusu insan vücududur. Bu suç insan bedeni üzerinden maddi veya manevi zarar verilmesi şeklinde işlenebilir.
İşkence suçunun seçimlik hareketleri nelerdir?
*İnsan onuruyla bağdaşmayan ve kişinin bedensel veya ruhsal yönden acı çekmesine yol açan davranışlar
*İnsan onuruyla bağdaşmayan ve kişinin algılama veya irade yeteneğinin etkilenmesine yol açacak davranışlar
*İnsan onuruyla bağdaşmayan ve kişinin aşağılanmasına yol açacak davranışlar
İşkence oluşturan eylemler nelerdir?
İşkence oluşturan eylemler, aslında kasten yaralama, hakaret, tehdit, cinsel taciz niteliği taşıyan eylemlerdir.
Bu eylemler ani olarak değil SİSTEMATİK bir şekilde ve belli bir süreç içinde işlenmektedir.
Örneğin, ifade alma sırasında ikrara zorlamak amacıyla mağdurun yüzüne tükürmek tek başına hakaret suçunu; bir kamu görevlisinin daha sonraki aşamalarda mağdura tokat atması kasten yaralama suçunu; yakınlarını da göz altına almakla tehdit etmesi tehdit suçunu oluşturur.
Ancak bu eylemler birlikte yapıldığında yani bütün olarak dikkate alındığında İŞKENCE suçunu oluşturur.
Falaka, Çin işkencesi işkence suçuna verilebilecek örneklerden biridir.
İşkence suçu ihmali hareketle işlenebilir mi?
İşkence suçu, icrai hareketle işlenebileceği gibi ihmali hareketle de işlenebilir. Örneğin şüphelinin tuvalet gereksiniminin karşılanmasına izin verilmemesi, kişinin uzun süre aç bırakılması gibi.
İşkence suçunun ihmali hareketle işlenmesi durumunda verilecek cezada indirim yapılır mı?
İşkence suçunun ihmali hareketle işlenmesi durumunda verilecek cezada indirim yapılmaz.
Uygulamada genellikle amir konumundaki kişilerin kendi gözetim yükümlülüğü altında olan bir soruşturma işlemi sırasında kişilere işkence yapıldığını görmesine rağmen gerekli önlemleri almadığı görülmektedir.
İşkence suçu ile zor kullanma yetkisine ilişkin sınırların aşılması suçunun farkları nelerdir?
İşkence suçunun oluşabilmesi için kamu görevlisinin mutlaka zor kullanma yetkisine sahip olması gerekmez.
Buna karşın zor kullanma yetkisine ilişkin sınırların aşılması suçunun oluşabilmesi için zor kullanma yetkisine sahip bir kamu görevlisinin olması gerekir.
Somut olayda zor kullanma yetkisine sahip olan kamu görevlilerinin yetki sınırlarını aşarak gerçekleştirdikleri kötü muameleler sistematik bir uygulama biçimini almışsa, artık işkencenin varlığından söz etmek mümkündür.
İşkence suçuna iştirak nasıldır?
Hepimizin bildiği üzere özgü suçlarda ancak özel faillik niteliğini taşıyan kişi fail olabilir. Bu suçların işlenişine iştirak eden diğer kişiler ise azmettiren veya yardım eden olarak sorumlu tutulur. Şeklindeki düzenlemeye bir istisna getirilmiştir.
İşkenceye maruz kalan kimseyi muayene eden doktor, işkence olayını raporuna yazmazsa suça iştirak etmiş olmaz. Zira doktorda iştirak iradesi olmadığı gibi tamamlanmış suça da iştirak olmaz. Ancak bu durumda doktor hakkında işkenceyi gizleyen belge düzenlediği için resmi belgede sahtecilik suçundan işlem yapılır.
İşkence suçunda zincirleme suç hükümleri uygulanır mı?
İşkence suçunda zincirleme suç hükümleri uygulanmaz. Çünkü zaten suçun oluşma şartı eylemin sistematik olmasıdır.
Cinsel taciz şeklinde işlenen işkence suçundan ötürü fail cinsel taciz eyleminden ayrıca sorumlu olur mu?
Bileşik suç niteliğinde olduğundan fail cinsel taciz eyleminden dolayı ayrıca sorumlu tutulmaz.
İşkence suçu şikayete tabi midir?
İşkence suçunun muhakemesi re’sen yapılır.
İşkence suçu ile eziyet suçunun farkı nedir?
Eziyet suçu kamu görevlisi olmayanlar tarafından işlenen işkence niteliğindeki eylemlerdir. Her iki suç bakımından temel farklılık failin sıfatından kaynaklanmaktadır.
Aynı eylemleri yapan kişi kamu görevlisi değilse eziyet suçu oluşur.
Örneğin bir çocuk bakıcısının baktığı çocuğu belli bir süre boyunca aç bırakması eziyet suçunu oluşturur. Ancak aynı eylemi kamu görevlisi yaparsa işkence suçu oluşur.
İşkence suçu ihmali hareketle işlenebilir ancak eziyet suçu ihmali hareketle İŞLENEMEZ.
Eziyet suçu ile kötü muamele suçunun farkı nedir?
Kötü muamele suçunun mağduru ancak faille aynı konutta yaşayan kişiler olabilir. Ancak eziyet suçunda böyle bir durum söz konusu değildir.
Kaynak: İsmail Ercan Ceza Hukuku