1. İŞE İADE DAVASI ŞARTLARI
İş sözleşmesini feshetmek isteyen işveren; feshi yazılı olarak bildirmek, feshin gerekçesini açıkça belirtmek, feshe bağlı olarak ortaya çıkan tüm hakları fesih tarihinde işçiye ödemekle yükümlüdür. İş sözleşmesinin, neden belirtilmeksizin feshi veya belirtilen nedenin gerçeği yansıtmadığı iddiasında bulunulması durumunda, feshin geçersizliği ve işe iade talebinde bulunulabilmektedir. İşe iade hükümlerinden yararlanılabilmesi için; öncelikle işçinin iş kanunu kapsamında çalışması ve iş akdinin belirsiz süreli olması gerekmektedir. Söz konusu işyerinde en az "30" işçi çalıştırılıyor olması, iş sözleşmesi feshedilen işçinin ilgili işverene bağlı çalışma süresinin en az "6" ay olması (yeraltı işlerinde çalışan işçilerde bu şart aranmaz) gerekmektedir. Ayrıca, işe iade talebinde bulunan işçinin işveren vekili olmaması da aranılan başka bir koşuldur. İşe iade davası açmadan önce arabulucuya başvurmak dava şartıdır. İş akdinin feshinin geçersiz olduğunu iddia eden işçi, iş akdinin feshinden itibaren 30 gün içerisinde bir arabulucuya başvurması zorunludur.
2. GEÇERSİZ FESİH NEDENLERİ
İşçi ancak işveren tarafından yapılan feshin geçerli bir nedene dayanmaması halinde işe iade davası açabilecektir. İş Kanunu madde 18’de geçersiz fesih nedenleri sayılmıştır:
a) Sendika üyeliği ve çalışma saatleri dışında veya işverenin rızası ile sendikal faaliyetlere katılmak,
b) İşyeri sendika temsilciliği yapmak,
c) Mevzuattan veya sözleşmeden doğan haklarını takip veya yükümlülüklerini yerine getirmek için işveren aleyhine idari veya adli makamlara başvurmak veya bu hususta başlatılmış sürece katılmak,
d) Irk, renk, cinsiyet, medeni hal, aile yükümlülükleri, hamilelik, doğum, din, siyasi görüş vb nedenler
e) İş Kanunun 74. Maddesinde öngörülen ve kadın işçilerin çalıştırılmasının yasak olduğu sürelerde işe gelmemek
f) Hastalık veya kaza nedeniyle İş Kanunu’nun 25. Maddesinin (l) numaralı bendinin (b) alt bendinde öngörülen bekleme süresinde işe geçici devamsızlık, geçersiz fesih nedenleridir.
3. İŞE İADE DAVASINDA ARABULUCULUK ŞARTI
İşveren tarafından iş sözleşmesi sona erdirilen çalışan, işe iade davası açmadan önce fesih bildiriminde sebep gösterilmediği veya gösterilen sebebin gerçeği yansıtmadığı iddiasını ileri sürerek işe iade talebi ile arabulucuya başvurmalıdır. Burada dikkat edilmesi gereken husus, işe iade davası açmadan önce başvurulması zorunlu olan arabuluculukta diğer iş davalarının aksine ayrıca süre sınırlaması da vardır. İşçi eğer ki işe iade talebinde bulunacaksa, fesih bildirimini takip eden 30 gün içerisinde arabulucuya başvurması zorunludur. Eğer ki bu süre içerisinde işe iade talebiyle arabuluculuk süreci başlatılmamışsa işçi işe iade talebinde bulunamaz ve dolayısıyla işe iade davası açamaz.
4. İŞE İADE DAVASI AÇMA SÜRESİ
İşe iade talebinde bulunmak suretiyle 30 gün içerisinde arabulucuya başvuran işçi ile işveren arabuluculuk aşamasında kısmen veya tamamen uzlaşamazlar ise, son arabuluculuk tutanağının düzenlendiği tarihi takip eden 2 hafta içerisinde işçinin işe iade talebiyle dava açması gerekmektedir. 2 haftalık süre içerisinde dava açma hakkı kullanılmaz ise, dava hakkı düşecektir. Ancak, önemle belirtmek gerekir ki, bahsi geçen süreler işçinin işe iadesine ilişkin sürelerdir. Ancak, işçi alacakları için, zamanaşımı sürelerinde arabuluculuk ve dava yolları ile talep edilebilir.
5. İŞE İADE DAVASI NASIL AÇILIR?
İşe iade davalarında görevli mahkeme İş Mahkemeleridir .Görevli mahkeme ise, davacının seçimine bağlı olarak değişkenlik göstermektedir. karşı taraf olan davalı gerçek veya tüzel kişinin yerleşim yeri ile işin veya işlemin yapıldığı yer mahkemeleri, iş mahkemelerinde açılacak davalarda yetkilidir. Yerleşim yerinin tespiti davanın açıldığı tarih esas alınarak yapılır. Eğer ki birden fazla davalı varsa bunlardan herhangi birinin yerleşim yeri de yetkili mahkemedir.
6. İŞE İADE DAVASININ SONUÇLARI
İşe iade davası sonucunda mahkeme tarafından işe iade kararı verilirse işçi, 10 gün içerisinde işverene işe iade talebinde bulunmak zorundadır. İşverence geçerli sebep gösterilmediği veya gösterilen sebebin geçerli olmadığı mahkemece veya özel hakem tarafından tespit edilerek feshin geçersizliğine karar verildiğinde, işveren, işçiyi bir ay içinde işe başlatmak zorundadır (4857/21. md). İşçiyi başvurusu üzerine işveren bir ay içinde işe başlatmaz ise, işçiye en az dört aylık ve en çok sekiz aylık ücreti tutarında tazminat ödemekle yükümlü olur (4857/21. Md. Mahkeme feshin geçersizliğine karar verdiğinde, işçinin işe başlatılmaması halinde ödenecek tazminat miktarını da belirler (4857/21. md).
İşe iade edilen işçi işe başlatılırsa, peşin olarak ödenen bildirim süresine ait ücret ile kıdem tazminatı, yapılacak ödemeden mahsup edilir. İşe başlatılmayan işçiye bildirim süresi verilmemiş veya bildirim süresine ait ücret peşin ödenmemişse, bu sürelere ait ücret tutarı ayrıca ödenir.