1 Ocak 2018 tarihinden itibaren, dava şartı olarak arabuluculuk, İş davalarında uygulanmaya başlamıştır. İşçi-İşveren uyuşmazlıklarında, arabuluculuğa başvuru zorunlu hale getirilmiştir. Davamızı açmadan önce arabulucuya başvurmamız gerekmektedir.
Arabuluculuk Hangi İş Davalarına Uygulanır?
İş Mahkemeleri kanunu 3/1 Maddesi “ Kanuna, bireysel veya toplu iş sözleşmesine dayanan işçi veya işveren alacağı ve tazminatı ile işe iade talebiyle açılan davalarda, arabulucuya başvurulmuş olması dava şartıdır.”
İş davaları denince akla hemen işçi alacakları gelir oysaki iş davalarının konusunu, hem işçi hem işveren alacakları ve talepleri oluşturur. Yukarıdaki maddeden de anlaşılacağı üzere;
1) İşçi alacak ve tazminatları
2) İşveren alacak ve tazminatları
3) İşçinin işe iade taleplerinde, arabulucuya başvurma dava ön koşuludur.
İşe iade davaları ve alacak ve tazminat davalarında süreler farklı olduğu için, başvurucunun bu süreleri kaçırmamaya dikkat etmesi gerekmektedir. Dava açma süresi ile arabulucuya başvuru süresi aynıdır. Örneğin işçi alacağını ve tazminatlarını geriye dönük 5 yıl için talep edebilir. Bunu göz önünde bulundurmadığı takdirde zamanaşımı itirazı ile karşılaşabilir. Bu süre Arabulucuya başvuru süresi için de geçerlidir.
İş sözleşmesi feshedilen işçi, fesih bildiriminin tebliği tarihinden itibaren bir ay içinde işe iade talebiyle dava açabilir . Bu bir ay içerisinde, aynı zamanda dava şartı olduğu için arabulucuya başvurmuş olması gerekmektedir. Arabuluculuk Faaliyeti sonunda anlaşmaya varılamaması hâlinde, son tutanağın düzenlendiği tarihten itibaren, iki hafta içinde iş mahkemesinde dava açılabilir.
Arabuluculuk Hangi İş Davalarına Uygulanmaz
İş Mahkemeleri Kanunu Madde 3/3 Maddesi’ ne göre
1) İş kazası ve meslek hastalığından kaynaklanan maddi ve manevi tazminat davaları,
2) İş kazası ve meslek hastalığından kaynaklanan tespit, itiraz ve rücu davalarında dava şartı arabuluculuğa istisna getirilmiştir.
Fakat taraflar isterse bu davalarda da, ihtiyari olarak arabulucuya başvurabilir. Bu dava türü de arabuluculuğa elverişlidir.
Dava Şartı Olan Arabuluculuğa Başvuru Süreci Nasıl İşler
Hangi kanun ile hangi davalara dava şartı olarak arabuluculuk getirilmiş ise, Arabuluculuk Kanun ve Yönetmeliğinde belirtilen aynı süreç hepsine genel olarak aynı şekilde uygulanır. Yeter ki kanun ile bir istisna getirilmiş olmasın.
Biz şu anda iş davaları açısından süreç nasıl işler onu inceleyeceğiz; Arabuluculuk süreci bilindiği gibi iki şekilde sonuçlanır
1) Taraflar ihtilafları konusunda anlaşmaya varabilir,
2) Taraflar ihtilafları konusunda anlaşmaya varamayabilir,
Anlaşma sağlanmış ise;
Daha önce de belirttiğimiz gibi vekiller ve arabulucu tarafından imzalanmış arabuluculuk tutanağı ilam niteliğindedir. İcra edilebilir. Sadece taraflar ve arabulucu tarafından imzalanan anlaşmalar ise Arabulucunun yargı çevresinin bağlı bulunduğu Sulh Hukuk Mahkemesinden alınacak icra edilebilirlik Şerhi ile ilam niteliğinde icraya konulabilir.
Anlaşma sağlanamamış ise; (Arabuluculuk Kanunu Madde 18/A)
Davacı arabuluculuk faaliyeti sonunda anlaşmaya varılamadığına ilişkin son tutanağın aslını veya arabulucu tarafından onaylanmış bir örneğini dava dilekçesine eklemek zorundadır. Dava dilekçesine eklenmemesi halinde Mahkeme Davacı ya son tutanağı sunması için bir haftalık kesin süre verir, ve bu süre zarfında sunulmadığı takdirde davanın usülden reddine karar verileceği ihtarını içeren davetiye gönderilir.
Davacı ihtar sonucunda tutanağı sunmaz ise davanın usulden reddine karar verilir.
Başvurumuzu Neredeki arabulucuya yapacağız;
Başvuru, uyuşmazlığın konusuna göre yetkili mahkemenin bulunduğu yer arabuluculuk bürosuna yapılır. Taraflar arabuluculuk listesinden bir arabulucu konusunda anlaşmış iseler bu arabulucu görevlendirilir. Fakat böyle bir anlaşma yok ise, Arabuluculuk bürosu tarafından, Listeye kayıtlı bir arabulucu tayin edilir.
Arabulucunun Yetkisine itiraz nasıl ve nereye yapılır;
Arabulucunun yetkisine ilişkin bir itiraz var ise en geç arabuluculuk ilk toplantısında ileri sürülür. Bu itiraz üzerine arabulucu dosyayı derhal yetkili Sulh Hukuk Mahkemesine gönderilmek üzere, arabuluculuk bürosuna teslim eder. Sulh Hukuk Mahkemesi bu itirazı bir hafta içinde sonuçlandırıp Büroya teslim eder. İtirazın reddedilmesi halinde ilk arabulucu tekrar görevlendirilir. İtirazın kabulü halinde yetkili arabulucuya bir hafta içinde başvuru yapılabilir.
Arabulucu Yapılan Başvuruyu Hangi Sürede Sonuçlandırmalıdır?
Arabulucu yapılan başvuruyu görevlendirildiği tarihten itibaren üç hafta içerisinde sonuçlandırmalıdır. Bu süre arabulucu tarafından zorunlu hallerde bir hafta uzatılabilir.
Arabuluculuk Sürecinin Sona Ermesi;
Süreç 4 şekilde sona erebilir
1) Arabulucu taraflara ulaşılamaması,
2) Taraflar katılamadığı için görüşme yapılamaması,
3) Tarafların anlaşması,
4) Tarafların anlaşamaması,
Bu belirtilen dört durumda da arabulucu son tutanağı düzenleyerek arabuluculuk sürecini sona erdirir.
Taraflardan biri mazeret bildirmeksizin arabuluculuk toplantısına katılmaz ise bu husus son tutanakta belirtilir. Bu katılmayan taraf davayı kısmen yada tamamen haklı çıksa bile yargılama giderlerinin tamamından sorumlu tutulur ve lehine vekalet ücretine hükmedilmez.
Her iki tarafta toplantıya katılmamış ise açılan davada her iki tarafın yaptığı yargılama gideri kendi üzerlerinde bırakılır.
Başvurunun Zamanaşımı ve Hakdüşürücü Süreye etkisi,
Arabuluculuk bürosuna başvurulmasından son tutanağın düzenlendiği tarihe kadar geçen sürede zaman aşımı süresi durur ve hak düşürücü süre işlemez.