Daha önceki ilgili yazımızda, Basın Kanunu’nda yapılan değişikliğinin vatandaşı, kişi veya kurumları ilgilendiren tarafını ele almıştık. Bir sonraki yazıda da internet haber sitelerini ele alacağımızı belirtmiştik.
18 Ekim 2022 tarihinde yürürlüğe giren 7418 sayılı Kanun, internet haber sitelerinin hukuki özelliğinde çok önemli düzenlemeler getirmiştir. Gerek ulusal gerekse de yerel bazda ülkemizde çok sayıda internet haber sitesi vardır. Bu yazımızda özellikle haber sitesi ilgililerini, hukuki teknik terim ve maddelere fazla girmeden, bilgilendirmeye çalışacağız.
Bilindiği üzere bu yasadan önce 5187 sayılı Basın Kanunu’na gazete, dergi gibi basılı yayın ilgilileri ve yöneticileri dahil idi. Bu durum aynı şekilde devam ediyor. Yani, gazete ve dergilerin beyanname vermeleri, kayıt, hukuki ve cezai sorumluluk gibi yönlerden kayda değer bir değişiklik yoktur. Önceki düzenleme devam edecektir. Gazete, yönetici ve çalışanları açısından getirilen en önemli değişiklik, basın kartı ile ilgili usul ve esasalardır. Bu konu ayrı bir çalışmada ayrıntılı olarak ele alınmıştır.
Daha önce mevzuatta kavram olarak ele alınmayan internet haber sitesinin tanımı, getirilen bu düzenleme sonucunda mevzuat ile tanışmıştır. Temel sayılan bu değişiklikle internet haber sitelerinin niteliği ile hak ve sorumlulukları, süreli yayın kavramı içine alınmak suretiyle Basın Kanunu’na dahil edilmiştir.
Değişiklik sonrasındaki Yasada “süreli yayın” şu şekilde tanımlanmıştır: Belli aralıklarla yayımlanan gazete, dergi gibi basılmış eserler ile haber ajansları ve internet haber sitelerini ifade eder. İnternet haber sitesi de şöyle tanımlanmıştır: İnternet ortamında belirli aralıklarla haber veya yorum niteliğinde yazılı, görsel veya işitsel içeriklerin sunumunu yapmak üzere kurulan ve işletilen süreli yayını ifade eder.
Buna göre internet haber sitesi ilgilisi veya yöneticilerinin hak, yetki ve sorumluluğu basılı yayın yapan gazetecilerinkine oldukça yaklaştırılmıştır. Gazeteci kimliği olmayan ama fiili durumda internet haberciliği yapan birinin sorumluluğu ileri sürüldüğünde, artık gazetecilik hak ve imkânlarından yararlanabilecektir. İfade özgürlüğünün en önemli özel hali sayılan basın özgürlüğü argümanlarından olan gerçeklik, güncellik, kamu yararlılık ve şekil ile öz arasındaki düşünsel bağın olmasından yararlanmayı ileri sürebilecektir. Örneğin, internet haber sitesi yayını yoluyla TCK’nın 215. maddesindeki suçu ve suçluyu övdüğü ileri sürülen kişi hakkında, cumhuriyet savcısı, 5187 sayılı Basın Kanunu’nun 26. maddesi uyarınca tıpkı gazeteler-gazetecilere uygulanan kural gibi artık dört ay içinde dava açabilecektir. Daha önce, zaman aşımı süresi içinde, yani sekiz yıl içinde dava açabilme imkanı vardı. Gazeteci, yayının basın özgürlüğü kriter ve uygulamaları içinde olduğunu söyleyebilecektir. İnternet siteleri için bu durumu söyleyebilmek daha önce pek mümkün değildi. Zira internet yayınları Basın Kanunu hükümlerine tabi değil idi. Bu durum, internet gazeteciliği (haber sitesi için) çok önemli bir teminat ve koruma anlamındadır. Kişiyi soruşturma-kovuşturma baskısı altında kalmaktan kurtarabiliyor. Kanundaki dört ve altı aylık süreler basılmış eserlerin Cumhuriyet Başsavcılığına teslim edildiği tarihten, internet haber siteleri için ise yayına-habere ilişkin suç ihbarının yapıldığı tarihten başlar.
7418 sayılı Yasa’dan önce faaliyet gösteren internet haber siteleri ne yapmalıdır? Müracaat etmesi gereken bir yer var mıdır? Basın Kanunu’na eklenen 4. Geçici maddeye göre maddenin yürürlüğe girdiği yani 18 Ekim 2022 tarihinden önce faaliyet gösteren internet haber siteleri, bu tarihten itibaren üç ay içinde yani 18 Ocak 2023 tarihine kadar bu Kanunda öngörülen yükümlülüklerini yerine getirmek zorunda idi. İnternet haber siteleri, gazeteler gibi süreli yayın kapsamına alındıkları için en geç 18 Ocak 2023’e kadar, kaydedilmek üzere yönetim yerinin bulunduğu yer Cumhuriyet Başsavcılığına bir beyanname verilmesi yeterlidir.
Bu yönden yeni ve farklı bir durum yoktur. Bununla, nasıl ki bir gazete veya televizyonun sahibi, temsilcisi, yetkilisi, sorumlusu gibi kişiler beyanname sonucu belirlenmiş ise internet haber sitesi için de bu husus yani beyanname verme usulü artık geçerlidir. Bu yönden Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından düzenlenen kayıtlar alenidir
Sıklıkla sorulan benzer başka sorular vardır: 7418 sayıl Kanun’dan önce faaliyet gösteren internet haber sitelerinin yükümlülükleri nelerdir? Bunların yerine getirilmemesinin yaptırımı, örneğin faaliyette bulunamama gibi bir durum olabilir mi? Bu yönden bir tavsiyeniz olacak mı? Bunlara özgü yani özel ve yeni bir yükümlülük yoktur. Belirtilen süre içinde usulüne uygun beyanname verilmesi yeterlidir. Beyannamenin kabul edilmesi veya onaylanması diye bir de şey yoktur. Yani beyanname verilmekle aynı gün yayın da yapılabilir. Beyanname bir nevi bilgi verme yazısıdır. İnternet haber sitesi, beyanname vermezse de faaliyetlerini sürdürebilir. Beyanname vermediler diye internet haber siteleri bakımından yayın durdurma uygulanamaz.
Beyanname verilmezse veya usulüne aykırı beyanname verilirse ve ikaza rağmen iki haftalık süre içinde beyannamedeki eksiklikler giderilmezse, Cumhuriyet Başsavcılığı internet haber sitesi vasfının kazanılmadığının tespiti amacıyla asliye ceza mahkemesine başvurur. Bu başvuru kabul edilirse yani, internet haber sitesi vasfının kazanılmadığının tespitine karar verilirse ilgili site “internet haber sitesi” vasfında olamaz ama fiili varlığını (yayınını) devam ettirebilir. Bu durumda internet haber siteleri için sağlanabilecek resmi ilan ve reklam ile çalışanlarının basın kartına ilişkin hakları ortadan kalkar.
Bir site, “ben internet haber sitesi olmak ve yasanın bunlara verdiği imkanları kullanmak istemiyorum” deme hakkına da sahiptir ancak internet haber sitesi statüsüne kavuşmasının imkanlarından yararlanabilmek için, bu vasfını basit yöntem olarak beyanname vermek suretiyle kazanabilecektir. Bu durumda şunun altını çizmek gerekir: İnternet haber sitesi için sağlanan hakların ortadan kaldırılması, yani bir sitenin internet haber sitesi özelliğine sahip olmaması sorumluluğunun olmayacağı anlamına gelmez. İlgili mevzuat uyarınca öngörülen yaptırımların uygulanmasına engel değildir.
Bu durumda şunu tavsiye etmek mümkün olabilir: Eski, yani yasadan önceki siteler, internet haber sitesinin kanuni imkânlarından yararlanmak istiyorlar ise yasanın öngördüğü şekilde beyanname vermeleri gerekir. Yeni, yani 18 Ekim 2022 tarihinden sonra kurulan veya kurulacak internet haber siteleri için de bu durum geçerlidir. Haber sitesi vasfını kazabilmelerinin en önemli şartı, yönetim merkezlerinin bulunduğu yer cumhuriyet başsavcılığına beyanname vermeleridir. Başka bir deyişle yasal değişiklik sonucu internet haber sitenin resmi ilan ve reklam ile çalışanlarının basın kartı alabilmelerinin en önemli şartı, usulüne uygun beyanname vermelerine bağlanmıştır.
Özetle, 7418 sayılı Kanunla getirilen düzenlemeler sonucunda internet haber sitelerinin Basın Kanunu’nda yer alan hak ve sorumluluklara tabi tutulduğunu söylemek mümkündür.
İnternet haber siteleri yetkililerince beyannamenin ne şekilde olması gerektiğini sıklıkla sormaları üzerine katkı verebilmek adına düzenlediğimiz beyannamenin bir örneğini ekte veriyoruz. Örneğin ilgili kısımlarının doldurulup düzenlenmesi ve ilgili makama verilmesi yeterli olacaktır.
* İnternet haber siteleri için beyanname örneği:
... CUMHURİYET BAŞSAVCILIĞINA
Konu: 5187 sayılı Yasanın 7. Maddesine göre beyanname verilmesi.
Çıkaracağımız süreli-internet haber sitesi yayını nedeniyle, 5187 sayılı Basın Kanunu’nun 4, 5, 6 ve 7. maddeleri gereğince yayınımızın ilgili bilgilerini içeren beyanname çizelgesi aşağıdaki şekildedir:
1. İnternet Haber Sitesinin Adı: … … …
2. İnternet Haber Sitesi Sahibinin
a- Adı, Soyadı : … …
b- T.C. Kimlik Numarası : …
c- İş Yeri Adresi ve Telefon Numarası : … … … …
d- İkametgâh Adresi ve Telefon Numarası : … … … …
3. (Varsa)Yayın Sahibi (tüzel kişi ise tüzel kişi) Temsilcisinin
a- Adı, Soyadı : … …
b- T.C. Kimlik Numarası : …
c- İş Yeri Adresi ve Telefon Numarası : … … … …
d- İkametgâh Adresi ve Telefon Numarası : … … …
4- Sorumlu Müdürü / Müdürlerinin
a- Adı Soyadı : … …
b- T.C. Kimlik Numarası : …
c- İş Yeri Adresi ve Telefon Numarası : … … …
d- İkametgâh Adresi ve Telefon Numarası : … … …
5-Yayının Yönetim Yeri
a- Adresi: … … …
b- Telefon / Faks Numarası : …
c- İnternet veya e-mail bilgileri : …
d- Elektronik tebligat adresi : … … …
6-Yayının
a- Türü: …
b-Mahiyeti: …
c-Süresi: …
d-Dili / Dilleri: …
Yukarıda belirtilen bilgilerin doğruluğunu kabul ediyorum.
Beyannamenin kayda alınmasını ve cumhuriyet başsavcılığınız tarafından beyanname ve eklerinin teslim edildiğini gösteren bir alındı belgesinin tarafıma verilmesini arz ve talep ediyorum. …/ …/ …
Sorumlu Müdür / Müdürler Yayın Sahibi / Varsa Temsilcisinin
(Adı-Soyadı-İmzası) (Adı-Soyadı-İmzası)
EK Belgeler:
Yararlanılan Kaynaklar:
1. Basılı, Görsel, İşitsel ve Sosyal Medyada Düzeltme ve Cevap, Seçkin Yayınevi, 2021
2. Spor Basın Yayın İnternet, Karar-Talep-Yazışma Örnekleri, Filiz Kitabevi, 2021
3. Yalan Haber Dezenformasyon-Sansür Yasası, İfade-Basın Özgürlüğü, Filiz Kitabevi 2023
4. Hukuka Aykırı Yayınlara Karşı Başvuru Usul ve Esasları, Adalet Yayınevi, 2024