Influencer ve Youtuberların Türk İnternet Hukukundaki Konumu

Giriş

Genel olarak web 2.0/sosyal medya temelli video platformlarına, bütünüyle alıntı olmayan ve ‘’kendi katkılarının bulunduğu ya da doğrudan kendilerinin ürettiği‘’ video içeriklerini sağlayanlara Youtuber denilmesi mümkün olup, bu kavram artık yalnızca Youtube içerik üreticilerini tanımlamak için kullanılan bir kavram olmaktan çıkmıştır.

Influencer kavramı ise sosyal medya üzerinde sahip oldukları belirli bir popülerliğe(bu popülerlik organik takipçi sayısı ile ölçülebilmektedir) dayanarak, davranış yapılarına etki edebileceği kişilerin(takipçiler vb.) belirli şekillerde etkilenmelerini sağlamak amacıyla bir ürünü, yeri ya da doğrudan bir yaşam tarzını sosyal medya paylaşımlarının odağına yerleştiren kişiler için kullanılabilecek bir kavramdır. Lakin bu kavram genellikle direkt olarak bir bedel karşılığı örtülü ya da açık şekilde reklam yapan sosyal medya içerik üreticilerini tanımlamak için kullanılır. İşbu yazıda da influencer kavramı, ‘’bedel karşılığı reklam/tanıtım yapan‘’ sosyal medya kullanıcılarına yönelik kullanılmıştır. Bir Youtuber da yayın içeriğinde ayrıca reklam/tanıtım yapması durumunda influencer sıfatına sahip olacağı için işbu yazıda kullanılan influencer kavramı, reklam/tanıtım yapan Youtuberları da kapsamaktadır. Youtube ve sair platformlarda, doğrudan videolar üzerinden platformun aldığı reklamlara dair gelir ortaklığı ise bu kavram içinde değerlendirilmemiştir.

1) İçerik Sağlayıcı Sıfatı ve Sorumluluklar

Üçüncü taraf İSS’lerin işlettiği sosyal medya platformlarında veya doğrudan kendilerinin işlettiği platformlarda çeşitli içerikleri oluşturarak ‘’sitenin/uygulamanın mevcut içeriğinde bir değişim sağlayan‘’ internet kullanıcıları, 5651 s. Kanun ve bağlı alt yönetmelikler gereğince ‘’içerik sağlayıcı‘’ sıfatına sahip olur.

Mevzuatımızda içerik sağlayıcılar arasından ‘’ticari/ekonomik amaçla‘’ bu faaliyeti gerçekleştirenlere yönelik bir kısım bilgilendirme yükümlülükleri getirilmiş ise de bu yükümlülüklerin genel olarak kendi işlettikleri platformlarda/sitelerde bizzat içerik üretenlere yönelik olduğu anlaşılmaktadır. Instagram ya da Youtube üzerindeki şahsi hesaplarından kullanıcı ara yüzünü kullanarak, ticari/ekonomik amaçla site içeriğini değiştiren ve bundan gelir elde eden kişiler için ise 5651 s. Kanun ve bağlı alt mevzuatımızda spesifik yükümlülük düzenlemeleri bulunmamaktadır.[1]

Genel görünüm böyle olmakla birlikte, 5651 s. Kanun’un uygulama yönetmeliğinin 4. maddesinde, internet yayınları/içerik paylaşımlarının beş temel ilkeye uygun olması gerektiği belirtilmektedir. Lakin bu ilkeler detaylandırılmadığı ve bunlara aykırılıklar da müeyyideye bağlanmadığından, ilkelerin konumu amaçsal bir tavsiye niteliğinde kalmaktadır. İlgili temel ilkeler şunlardır: -İnsan onuruna, temel hak ve hürriyetlere saygılı olmalıdır. -Gençlerin ve çocukların fiziksel, zihinsel ve ahlaki gelişimini zedeleyecek türden içeriklere yer vermemelidir. -Ailenin huzur ve refahını sağlayan hususlara zarar verecek nitelikte olmamalıdır. -Kişileri, uyuşturucu madde bağımlılığı, fuhuş, müstehcenlik ve kumar gibi kötü alışkanlıklara teşvik edici olmamalıdır. -Herkesin kendisine yönelik haklarını ihlal eden internet yayınlarının içeriklerinden dolayı cevap ve düzeltme hakkı olmalıdır.

Öyleyse influencerların içerik sağlayıcı sıfatları gereğince Türk hukukunun genel ilke ve esasları dahilinde her türlü mevzuat yönünden ‘’hukuka uygun‘’ içerik üretiminde bulunmaları gerekmektedir. Aksi durumda bu kişiler, tatbik edilecek sorumluluk teorileri ekseninde ürettikleri içeriklerden doğrudan sorumlu tutulacaklardır. Bu sebeple influencerların oluşturduğu hukuka aykırı içerikler dolayısıyla; evvela kişilik hakkı ihlalleri yönünden manevi tazminatlar, telif hakları dahil her türlü zarar yönünden maddi-manevi tazminatlar, bu fiiller suç teşkil ediyorsa cezai yaptırımlar ile içeriklerinin kaldırılması/erişime engellenmesine dair hukuki yaptırım/önlemler ve nihayetinde İSS’lerin hizmet politikalarını ihlal etmeleri sebebiyle hesaplarının bloke edilmesi yahut silinmesine dair gayri hukuki yaptırımlar ile karşı karşıya kalmaları mümkündür.

İçeriklerden sorumluluk bakımından 5651 s. Kanun’da hukukun temel bir kaidesi olan ‘’failin fiilinden sorumlu tutulması‘’ esası, içerik sağlayıcılar bakımından ikili bir ayrıma tabi tutulmuştur. 5651 s. Kanun md. 4’e göre içerik sağlayıcılar; üçüncü kişilerin ürettiği içeriklere bağlantı sağlamadan/doğrudan kendilerinin oluşturduğu içerikler yönünden genel hükümlere göre sorumlu tutulurlar. Üçüncü kişilerin ürettiği içerikleri alıntı yoluyla/bağlantı sağlayarak paylaşan içerik sağlayıcılar ise ancak sunuş biçiminden, bağlantı sağladığı içeriği benimsediği ve kullanıcının söz konusu içeriğe ulaşmasını amaçladığı açıkça belli ise bu paylaşımdan sorumlu tutulurlar.

2) Reklam Yapan/Mecra Kuruluşu Sıfatı

Ticari Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Yönetmeliği md. 4’te reklam yapılan internet ortamları ‘’mecra‘’ olarak isimlendirilmiş ve reklam yapanlar ise ‘’mecra kuruluşu‘’ olarak adlandırılarak, ‘’Reklamın yayınlandığı ve hedef kitleye ulaştırıldığı her türlü mecranın sahibi olan veya bunları işleten ya da kiraya veren gerçek veya tüzel kişi‘’ şeklinde tanımlanmıştır.

Influencerlara dair spesifik düzenlemeler işte bu ‘’mecra kuruluşu‘’ yani reklam/tanıtım yapan sıfatlarına yönelik, Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun ve bağlı alt mevzuat çerçevesinde bulunmaktadır. Bu konudaki en spesifik düzenleme ise amacı influencerlar üzerinden gerçekleşen reklam/tanıtım faaliyetlerinin taraflarına yol göstermek olan Sosyal Medya Etkileyicileri Tarafından Yapılan Ticari Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Hakkında Kılavuz’dur. Bu kılavuzun 4. maddesinde influencerlar ‘’sosyal medya etkileyicisi‘’ olarak isimlendirilmiş ve ‘’Sosyal medya hesabı üzerinden kendisine veya reklam verene ait bir mal veya hizmetin satışını ya da kiralanmasını sağlamak, hedef kitleyi oluşturanları bilgilendirmek veya ikna etmek amacıyla pazarlama iletişiminde bulunan kişi‘’ şeklinde tanımlanmıştır.

Öyleyse influencerlar mecra kuruluşu sıfatları gereğince başta TKHK’nın 61 vd. maddelerinde öngörülen ve Ticari Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Yönetmeliği’nde detaylandırılan haksız ticari uygulama/reklamlara yönelik yasak faaliyetlere riayet etmelidir. Buna ek olarak influencerlar, bu mevzuata uygun biçimde yaptıkları reklamlar/içerik paylaşımları yönünden ayrıca Sosyal Medya Etkileyicileri Tarafından Yapılan Ticari Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Hakkında Kılavuz’daki spesifik düzenlemelere de uymalıdır.

İnfluencerlar’ın yükümlülükleri ve bu yükümlülüklere aykırılıkların yaptırımları başka bir yazı içeriğinde detaylandırılacaktır. Ancak burada kısaca özetlemek gerekirse, bu yükümlülüklere aykırılıklar nihayetinde TKHK’da düzenlenen yaptırımlara sebebiyet verecektir.

Sonuç

Influencer ve Youtuberların Türk internet hukukundaki konumu evvela 5651 s. Kanun ve bağlı alt mevzuat gereğince ‘’içerik sağlayıcı‘’ konumudur. İkinci olarak, ticari reklam yapan sosyal medya içerik sağlayıcıları(influencer) ister Youtube ister sair bir platformda içerik üretsin, TKHK ve bağlı alt mevzuat gereğince, içerik sağlayıcı sıfatlarının yanında ayrıca ‘’mecra kuruluşu/reklam yapan‘’ sıfatına da sahip olacaktır. Ticari reklam yapan influencerlar da böylelikle hem içerik sağlayıcı hem de mecra kuruluşu sıfatları gereğince ayrı ayrı yükümlülüklere sahip olacak ve bu yükümlülüklere bağlı olarak ayrı ayrı yaptırımlar ile karşı karşıya kalabileceklerdir.