Hükümlü ve tutukluların, ceza infaz kurumlarından hatalı şekilde tahliye edilmeleri, bazen hata bazen de suç oluşturan bir eylemle gerçekleştirilmektedir.
Zaman zaman medyaya yansıyan haberlerde, sahte ilam ile kişilerin tahliyelerine ilişkin bilgilere rastlamaktayız.[1]
Yaşanan bu durum hükümlü ve tutukluların, ceza infaz kurumlarından hatalı şekilde tahliye edilmelerinin önüne geçilmesi için bir takım usul ve esaslara riayet edilmesi zorunluluğunu gündeme getirmektedir.
Hükümlü ve tutukluların, ceza infaz kurumlarından hatalı şekilde tahliye edilmeleri, tahliye işlemini gerçekleştiren personel yönünden adli ve idari yönden sonuçları bulunmaktadır.
Bundan başka bu durum, ceza infaz sistemimize yönelik olarak toplum nezdinde yanlış algı ve sonuçların doğmasına neden olmaktadır.
Hatalı tahliyelerin önlenmesine ilişkin olarak aşağıda belirtilen usul ve işlemlerin yerine getirilmesi gerekmektedir.[2]
Tahliye kararlarının yüksek mahkeme, Bölge Adliye Mahkemeleri veya adli yargı ilk derece mahkemeleri tarafından verilmesi
Bu durumda tahliye kararının hem UYAP üzerinden hem de fax yoluyla gönderilmesi mümkündür.
UYAP bilişim sistemi üzerinden ilgili ceza infaz kurumuna e-imzalı olarak ve faks çekilmesi suretiyle gönderilmesi
Tahliye kararlarının yüksek mahkeme, Bölge Adliye Mahkemeleri veya adli yargı ilk derece mahkemeleri tarafından verilmesi halinde, kalem personeli tarafından, zaman kaybedilmeksizin UYAP bilişim sistemi üzerinden ilgili ceza infaz kurumuna e-imzalı olarak ve faks çekilmek suretiyle gönderilmesi şarttır.
TAHLİYE KARARINI TEYİT EDİLMESİ
Tahliye kararının teyit işlemleri aşamasında şu hususlara riayet edilmelidir.
Ceza infaz kurumunun UYAP bilişim sistemi ekranına düşürülmesi
UYAP bilişim sistemi vasıtasıyla eş zamanlı şekilde e-imzalı olarak Cumhuriyet Başsavcılığı ve ilgili ceza infaz kurumu ekranına düşen tahliye kararları, ceza infaz kurumunun UYAP bilişim sistemi ekranına düşürülmesi gerekir.
Faks çekilmek suretiyle kuruma bildirimde bulunulması
Ayrıca tahliye kararı faks çekilmek suretiyle ile de infaz kurumuna bildirilebilir. Her iki bildirim halinde şu işlem yapılmalıdır.
Görevli ceza infaz kurumu memurunun Tahliye kararını teyit etmesi
Görevli ceza infaz kurumu memuru derhal, mümkün olan en seri vasıtalarla, tahliye kararını veren mahkeme kalem personeline ve ilgili Cumhuriyet Başsavcılığı kalem personeline ulaşarak gönderilen tahliye kararını teyit etmelidir.
Tahliye kararının mesai saatleri dışında kuruma ulaşması
Bundan başka tahliye kararı mesai saatleri dışında kuruma ulaşmışsa, ceza infaz kurumu müdürü veya nöbetçi müdürün de tahliyeye ilişkin karardan haberdar edilmesi gerekir.
Daha sonra yapılan bu işlemlerin tutanak altına alınarak belgelenmesi şarttır.
TAHLİYE KARARLARININ FAKS OLARAK GÖNDERİLMESİ
Yargıtay Ceza Daireleri, Bölge Adliye Mahkemeleri, adli yargı ilk derece mahkemeleri ile Cumhuriyet Başsavcılıkları tarafından verilen tahliye kararlarının faks olarak gönderilmesi halinde şu durumlar karşımıza çıkabilir:
1) Tahliye işlemine başlanılmaması söz konusu olabilir.
2) Tahliye kararını veren makam aranarak, faksla gönderilen tahliye kararına dayanılarak tahliye işleminin yapılamayacağının bildirilmesi söz konusu olabilir.
3) Tahliye kararının mevzuata uygun olarak UYAP bilişim sistemi üzerinden elektronik imzalı olarak gönderilmesinin istenilmesi söz konusu olabilir.
4) Tahliye kararını veren makamca, uyarıya rağmen, faksla gönderilen tahliyeye ilişkin kararın UYAP bilişim sistemi üzerinden gönderilmemekte ısrar edilmesi söz konusu olabilir.
Yukarıda belirtilen bu hallerin ortaya çıkması halinde, gecikmeden doğabilecek sorumluluğun tahliye kararını usulüne uygun olarak göndermeyerek hükümlü veya tutuklunun tahliye edilmesinin gecikmesine neden olan birime ait olacağının bildirilmesi ve yapılan bu işlemlerin tutanak ile belgelenmesi gerekecektir.
UYAP SİSTEMİNİN ÇALIŞMAMASI DURUMUNDA
Kuruma faksla tahliye kararının bildirilmesi
Birinci işlem, teyit alınması.
UYAP bilişim sisteminin, yeni bir düzenleme veya bakım nedeniyle işletime kapatıldığı ya da öngörülemeyen bir sebeple tahliye kararının UYAP bilişim sistemi vasıtasıyla gönderilememesi durumunda, kuruma faksla tahliye kararı ulaştığında, bu karara istinaden yapılacak tahliye işlemleri öncesinde, görevli ceza infaz kurumu memurunun en kısa sürede, mümkün olan en seri vasıtalarla, tahliye kararını veren mahkeme kalem personeline ve ilgili Cumhuriyet Başsavcılığı kalem personeline ulaşarak gönderilen tahliye kararını teyit etmesi gerekir.
İkinci işlem, faks gönderen kişinin telefon numarası ve görevlinin kimliğinin tespiti
Tahliye kararını faksla bildiren kişinin doğrudan telefon açarak ceza infaz kurumuna teyit vermesi ile yetinilmemelidir. Burada ayrıca ceza infaz kurumu personeli tarafından telefon numaralarının doğruluğunun ve arayan kişinin kimliğinin ve görevinin de titizlikle teyit edilmesi zorunludur.
Üçüncü işlem, sıralı amirler ile Cumhuriyet Savcısı'nın haberdar edilmesi
Ayrıca üçüncü işlem olarak, infaz kurumunun sıralı amirlerinin ve ceza infaz kurumundan sorumlu Cumhuriyet Savcısı'nın haberdar edilmesi ve ilgili Cumhuriyet Savcısı'nın talimatının istenilmesi gerekir.
UYAP bilişim sisteminin işletime açılmasından sonraki işlemler
Birinci işlem, tahliye bildirim yazısının UYAP bilişim sistemi üzerinden gönderilmesi:
Teyit işlemi sırasında tahliye kararını veren makamlardan UYAP bilişim sisteminin işletime açılmasından hemen sonra, tahliye bildirim yazısının UYAP bilişim sistemi üzerinden de mutlaka ilgili infaz kurumuna gönderilmesi gerekir. Gönderilmemiş ise ilgili infaz kurumu görevlisinin bu tahliye bildirim yazısının UYAP üzerinden gönderilmesini ilgili birimden istemelidir.
İkinci işlem: tahliyenin gerçekliğinin kontrol edilmesi
UYAP bilişim sistemi üzerinden gönderilen tahliye bildirim yazısının, gerçeği yansıtıp yansıtmadığının bir kez daha aynı ciddiyetle kontrol edilmesi, yapılan bu işlemlerin tutanak altına alınması şarttır.
Adli ve idari yönden farklı Cumhuriyet Başsavcılıklarına bağlı olan ceza infaz kurumlarına tahliye bildirim yazısının ulaşması
Tahliye kararları, adli ve idari yönden farklı Cumhuriyet Başsavcılıklarına bağlı olan ceza infaz kurumlarına ulaştığında, ceza infaz kurumu personeli tarafından, tahliye kararının idari yönden bağlı bulunulan Cumhuriyet Başsavcılığı ilamat ve infaz bürosu UYAP bilişim sistemi ekranına da düşürülmesi gerekir.
Tahliye kararlarının ilgili Cumhuriyet Başsavcılıklarına da gönderilmesi
UYAP bilişim sisteminin geçici olarak işletime kapatıldığı zamanlarda veya öngörülemeyen nedenlerle kullanılamadığı zamanlarda gerçekleştirilen tahliye işlemlerine ilişkin, UYAP bilişim sisteminin tekrardan işletime açılmasından sonra tahliye kararlarının ilgili Cumhuriyet Başsavcılıklarına da gönderilmesi zorunludur.
UYAP BİLİŞİM SİSTEMİ VASITASIYLA E-İMZASIZ OLAN TAHLİYE BİLDİRİMİ
Ceza infaz kurumu ekranına UYAP bilişim sistemi vasıtasıyla e-imzasız olan tahliye bildirimi ulaştığında bu yazıya istinaden tahliye işleminin gerçekleştirilmemesi gerekir.
Bu durumda tahliye kararını veren adli makamın aranılıp eksikliğin giderilmesi temin edilmelidir.
Bu eksiklik giderildikten sonra tahliye işlemlerine başlanılmalıdır. Bu durumda yaşanması muhtemel gecikmeler tutanak altına alınarak belgelenmelidir.
MAHSUP KARARLARININ UYAP BİLİŞİM SİSTEMİ ÜZERİNDEN E-İMZALI OLARAK GELMESİ
Ceza infaz kurumlarına mahsup kararlarının UYAP bilişim sistemi üzerinden e-imzalı olarak gelmesi durumunda yeni müddetname düzenlenmesi için gerekli işlemler başlatılmalıdır.
E-imzasız olarak gelmesi halinde
Ceza infaz kurumlarına mahsup kararlarının UYAP bilişim sistemi üzerinden e-imzasız olarak gelmesi halinde ise, ilgili adli makama mümkün olan en seri vasıtalarla ulaşılıp e-imza eksikliğinin giderilmesi temin edilmelidir.
Bu eksiklik giderildikten sonra, yeni müddetnamenin düzenlenmesi ile ilgili işlemlere başlanılmalıdır.
Mahsup kararlarının ceza infaz kurumlarına mesai saatleri içerisinde gönderilmesi için gerekli duyarlılığın gösterilmesi
Mahsup kararlarının gereğinin mesai saati içinde tamamlanabilmesi için yüksek mahkemeler ve adli yargı ilk derece mahkemelerince mesai saatleri içinde verilen mahsup kararlarının ceza infaz kurumlarına mesai saatleri içerisinde gönderilmesi hususunda ilgili mahkemeler ve Cumhuriyet Başsavcılıkları kalem personelinin en üst seviyede hassasiyet göstermeleri gerekmektedir.
HÜKÜMLÜ VE TUTUKLULARA AİT FOTOĞRAFLARIN EN AZ YILDA BİR KEZ OLMAK ÜZERE GÜNCELLENMESİ
İnfaz kurumu kayıtlarındaki tüm hükümlü ve tutuklulara ait fotoğrafların en az yılda bir kez olmak üzere güncellenmesi gerekmektedir.
İlgili kişilerin tahliyelerine ilişkin müzekkere gelmesi halinde, kimlik bilgilerinin tam kontrol edilerek, fotoğraf ile tahliye evrakındaki kişinin aynı kişi olduğundan emin olunduktan sonra tahliye işlemleri yapılmalıdır.
Özetle, tahliye edilen kişinin kurum kayıtlarında bulunan fotoğrafları ve bilgileri ışığında da kontrol edilmesi gerekir.
ELEKTRONİK PARMAK VE AVUÇ İÇİ İZİ TAKİP SİSTEMİ BULUNAN CEZA İNFAZ KURUMLARINDA TAHLİYE İŞLEMİNİN KONTROLÜ
Elektronik parmak ve avuç içi izi takip sistemi bulunan ceza infaz kurumlarında, tahliye öncesinde sistemden kişinin kimlik doğrulamasının yapılmalı ve kimlik doğrulaması yapıldıktan sonra tahliye işlemi gerçekleştirilmelidir.
TAHLİYE KARARLARININ YERİNE GETİRİLMESİNE İLİŞKİN TEREDDÜT OLMASI
tahliye kararlarının yerine getirilmesine ilişkin tereddüt olması halinde ceza infaz kurumundan sorumlu Cumhuriyet Savcısının derhal haberdar edilmesi ve talimatının alınması gerekir. Bu halde, alınan talimat doğrultusunda işlem yapılmalıdır.
MİSAFİR OLARAK GÖNDERİLEN HÜKÜMLÜ/TUTUKLULARIN TAHLİYE İŞLEMLERİ
Aynı gün içerisinde kurumuna gönderilerek tahliye işleminin yapılması
Misafir olarak gönderilen hükümlü/tutukluların tahliye işlemlerinde, asıl kurumlarına gönderilme imkanı varsa, derhal aynı gün içerisinde kurumuna gönderilerek tahliye işleminin kendi kurumundan yapılması temin edilmelidir.
Misafir olarak gönderilen hükümlü/tutukluların kendi kurumlarına gönderilme imkânının olmaması
Misafir olarak gönderilen hükümlü/tutukluların gönderilme imkânı yok ise, tahliye kararının teyit işlemlerinin ve evrak üzerindeki işlemlerin asıl bulunduğu ceza infaz kurumu tarafından gerçekleştirilmesi gerekir.
Bu durumda hazırlanan tahliye evrakının Cumhuriyet Başsavcılıkları aracılığı ile tutuklunun misafir olarak bulunduğu ceza infaz kurumuna gönderilmesi gerekir. Burada teşhis işlemi yapılarak tutuklunun salıverilmesinin misafir olarak bulunduğu ceza infaz kurumu tarafından yapılması şarttır.
(Bu köşe yazısı, sayın Dr. Suat ÇALIŞKAN tarafından www.hukukihaber.net sitesinde yayınlanması için kaleme alınmıştır. Kaynak gösterilse dahi köşe yazısının tamamı özel izin alınmadan kullanılamaz. Ancak alıntılanan köşe yazısının bir bölümü, aktif link verilerek kullanılabilir. Yazarı ve kaynağı gösterilmeden kısmen ya da tamamen yayınlanması şahsi haklara ve fikri haklara aykırılık teşkil eder.)
-------------------------------
[1] https://www.karar.com/gundem-haberleri/silivri-cezaevinden-sahte-kararla-tahliyeye-23-yil-hapis-istendi-58000#; ET: 16.04.2019; https://t24.com.tr/haber/sentetik-baronun-sahte-tahliyeyle-firarinin-ardindan-ingilterede-de-sahte-kefaletle-cezaevi-firari,291822, ET: 16.04.2019.
[2] Adalet Bakanlığı Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü’nün, “Hatalı Tahliyelerin Önlenmesi” önlenmesi konulu, 77204178.207.99.06/3921/50531 sayılı ve 28.03.2019 tarihli yazısı, 13.07.2015 tarihli ve 77204178.207.99.06/6457/115783 sayılı yazı, 27.01.2017 tarihli ve 77204178.207.99.06/1434/11836 sayılı yazı, 01.02.2017 tarihli ve 77204178.207.99.06/1671/13182 sayılı yazı.