HAFTA TATİLİ ÜCRETİ ALACAĞI
4857 sayılı İş Kanunun 46’ncı maddesine göre; “Bu Kanun kapsamına giren işyerlerinde, işçilere tatil gününden önce 63 üncü maddeye göre belirlenen iş günlerinde çalışmış olmaları koşulu ile yedi günlük bir zaman dilimi içinde kesintisiz en az yirmidört saat dinlenme (hafta tatili) verilir. Çalışılmayan hafta tatili günü için işveren tarafından bir iş karşılığı olmaksızın o günün ücreti tam olarak ödenir.”
Görüldüğü üzere hafta tatili özetle işverenin işçiyi haftanın 6 günü çalıştırması neticesinde kalan bir günü tatil/dinlenme olarak işçiye sağlaması demektir. Bu dinlendirilme kesintisiz 24 saat olmalıdır. Kural olarak ülkemizde hafta tatili Pazar günü olarak belirlenmiştir. Ancak taraflar başka bir günü de hafta tatili olarak belirleyebilir buna engel bir durum söz konusu değildir.
Öte yandan işçinin hafta tatili gününde 10 dakika da olsa çalıştırılmış olması halinde işçi hafta tatili ücretine hak kazanır. Çünkü kanun hükmünce hafta tatili kesintisiz 24 saatlik bir süre olarak kullandırılmalıdır şeklinde düzenlenmiştir. Aynı zamanda hafta tatili çalışması karşılığında serbest zaman olarak kullandırılamaz. Zamlı ücreti ödenmesi gerekir.
Söz gelimi işçi hafta tatilinde çalışmaksızın bir günlük çıplak ücrete hak kazanır. Ancak işçi tatil gününde de çalıştırılmış ise bu sefer çalıştırılmaksızın elde ettiği bir günlük ücretin %50 zamlısını alır. Örneğin işçinin günlüğü 100 TL’dir. Hafta tatilinde buna direk hak kazandı. Ama çalıştırılırsa 150 TL daha verilir %50 zamlı fiyatı toplamda 250 TL almış olur.
Bununla beraber hafta tatili ücreti alacağı hesaplanırken izinli ve raporlu olunan günlerin dışlanması gerekir. Yanı sıra hafta tatili ücretinin asıl ücrete dahil olduğu yönündeki sözleşmeler hükümsüzdür. Uygulama da işverenlerce sıklıkla yapılan hatalardan bir tanesidir. Ancak Yargıtay net bir şekilde böyle sözleşme maddelerin hüküm ifade etmeyeceğini bildirmektedir.
Hafta Tatilinde İspat
İspat yükü çalıştırıldığını iddia eden işçiye yükletilmiştir. İşçi “işyeri kayıtlarına, özellikle işyerine giriş çıkışı gösteren belgelere, işyeri iç yazışmalarına ya da tanık deliline başvurabilir.” Örneğin işveren Whatsapp grubuna Pazar günü de mesai edeceğiz herkes gelecek diye mesaj atmışsa veyahut direk işçinin mailine yollamıştır bu hafta Pazar günü çalışacak arkadaşların isim listesi şeklinde mail gönderilmiş ise işte bu yazışmaları delil olarak kullanabilirsiniz. Bunlar elinizde yoksa tanık deliline başvuracaksınız. Ancak orada da şöyle bir durum var “hafta tatili günlerindeki çalışmalarının tanık beyanları ile ispatlanması halinde hakkaniyet indirimi (takdiri indirim) yapılmalıdır. Ancak yazılı delil ile ispatlanmışsa hakkaniyet indirimi yapılmayacaktır.” Tanıkla ispat ederseniz hakim indirim yapar bu sebeple önceliğiniz yazılı delil olmalıdır.
Hafta Tatili Hesaplamasında Esas Alınacak Ücret İle Faiz
Hafta tatili ücretinde çıplak ücret esas alınacaktır. Yani yemek yol yardımı gibi işverenin işçiye sağladığı sosyal yardımlar eklenmez. Uygulanacak faiz ise fiilen mevduata uygulanan en yüksek faiz oranları uygulanmaktadır. Faiz başlangıcı ise işverenin temerrüde düşürülme tarihidir. Bu da ya ihtarname ile ya da arabuluculuk anlaşmama son tutanağı ile olur. İşçi vekili olarak talep etmeniz gerekir.
Hafta Tatili İle İlgili Yargıtay Kararları
Genel tatil günleri ile çakışan hafta tatili günlerinde sadece hafta tatili ücreti istenilebilir. (Y9HD. 2017/15912 E. 2020/5760 K.)
Hafta tatili ücreti günün de 7,5 saatten fazla çalışma yapılmış olsa dahi hesaplama 7,5 saatlik ücreti nazara alınarak yapılmalıdır. (Y9HD. 2016/34665 E. 2020/19098 K.)
Hafta tatili çalışma süresinin 7,5 saatten az olsa da her hafta tatili günü için günlük yevmiyenin 1,5 katı üzerinden hafta tatili ücreti hesaplanmalıdır. (Y9HD. 2015/22507 E. 2018/19393 K.)
Hafta tatili günlerindeki çalışmalarının tanık beyanları ile ispatlanması halinde hakkaniyet indirimi (takdiri indirim) yapılmalıdır. (Y9HD. 2021/11746 E. 2021/16001 K.) yazılı delil ile ispatlanmışsa hakkaniyet indirimi yapılmayacaktır.
Hastalık ve mazeret gibi nedenlerle hafta tatili ücretinden hakkaniyet indirimi yapılmalıdır. (Y9HD. 2001/18965 E. 2002/4384 K.)
Üst düzey yönetici fazla çalışma isteyemese de hafta tatili ücreti ve genel tatil ücreti talep edebilecektir. (Y22HD. 2017/4304 E. 2017/6497 K.)
12 saat çalışma 24 saat dinlenme; 24 saat çalışma 24 saat dinlenme ve 24 saat çalışma 48 saat dinlenme gibi çalışma biçimlerinde 24 saat kesintisiz dinlenmeden bahsedildiğinden hafta tatili ücreti istemi talebi reddedilmelidir. (Y9HD. 2021/9973 E. 2021/13695 K.)
ULUSAL BAYRAM VE GENEL TATİL ÜCRETİ ALACAKLARI
İş Kanunun 47’nci maddesi uyarınca “Bu Kanun kapsamına giren işyerlerinde çalışan işçilere, kanunlarda ulusal bayram ve genel tatil günü olarak kabul edilen günlerde çalışmazlarsa, bir iş karşılığı olmaksızın o günün ücretleri tam olarak, tatil yapmayarak çalışırlarsa ayrıca çalışılan her gün için bir günlük ücreti ödenir.” Şeklinde düzenlenmiştir.
UBGT günleri ise kısaca; 28 Ekim, 1 Ocak yılbaşı, 1 Mayıs İşçi Bayramı, 15 Temmuz, 23 Nisan Çocuk Bayramı, 19 Mayıs, 30 Ağustos Zafer Bayramı, Ramazan Bayramı ve Kurban bayramı olmak üzere 9 tane UBGT günleri vardır.
UBGT çalışmaları toplu iş sözleşmeleri ile veya iş sözleşmeleri ile kararlaştırılmış ise işçi, işveren talep ettiğinde bu tatil günlerinde çalışmak zorundadır. Fakat bu sözleşmelerde hüküm bulunmaması halinde söz konusu tatil günlerinde işveren işçisinin çalışmasını arzu ediyorsa bunun için işçinin onayı gerekmektedir.
Öte yandan Yargıtay’ın yerleşik içtihatlarına göre, genel tatil ücretine hak kazanabilmek için tatil gününde işçinin 15 dakika dahi çalışmış olması durumunda bu ücret işverence ödenmelidir.
UBGT Alacaklarında Esas Alınacak Ücret ve Faiz
Genel tatil ücretinin hesaplanmasında İşK. Md. 32 anlamında ödenen asıl ücret esas alınır. Yani işçinin çıplak ücreti dikkate alınacaktır. Bu demektir ki yol, yemek yardımı gibi sosyal yardımlar ücrete eklenmez. Genel tatil ücreti alacağında uygulanan faiz ise; fiilen mevduata uygulanan en yüksek faiz oranları uygulanmaktadır. Faiz başlangıcı için de bildiğiniz üzere işverenin temerrüde düşürüldüğü zamandır. O da ya ihtarname çekerek ya da arabuluculuk anlaşmama son tutanağını ile işvereni temerrüde düşürebilirsiniz. Yargıtay yeni içtihadıdır. Bu yüzden işçi vekili olarak sizin talep etmeniz gerekir yoksa hâkim re ’sen karar vermez. Söz gelimi UBGT ücreti alacaklarına fiilen mevduata uygulanan en yüksek faizin arabuluculuk anlaşmama son tutanağından itibaren uygulanmasına demeniz yeterli olacaktır.
UBGT Alacaklarında İspat Külfeti
Bu alacak bakımından Yargıtay’ın kökleşmiş kararlarına göre çalıştığını iddia eden işçi bu iddiasını ispatla mükelleftir. İşçi “işyeri kayıtlarına, özellikle işyerine giriş çıkışı gösteren belgelere, işyeri iç yazışmalarına ya da tanık deliline” başvurabilir. Söz gelimi işveren Whatsapp grubuna Pazar günü de mesai edeceğiz herkes gelecek diye mesaj atmışsa veyahut direk işçinin mailine yollamıştır işte bu hafta Pazar günü çalışacak arkadaşların isimleri şeklindeki yazışmaları delil olarak kullanabilirsiniz. Bunlar elinizde yoksa tanık deliline başvuracaksınız. Ancak orada da şöyle bir durum var “hafta tatili günlerindeki çalışmalarının tanık beyanları ile ispatlanması halinde hakkaniyet indirimi (takdiri indirim) yapılmalıdır. Ancak yazılı delil ile ispatlanmışsa hakkaniyet indirimi yapılmayacaktır.”
Son olarak da genel tatil çalışması karşılığında serbest zaman kullandırılamaz. Genel tatil çalışmasının karşılığı ücret ödenmesi zorunludur. Ve bu genel tatil ücretinin asıl ücrete dâhil olduğu yönündeki hükümler Yargıtay’a göre geçersizdir. Ayrıca genel tatil ücretinden birtakım yasal kesintiler yapılır; gelir vergisi, damga vergisi, sigorta primi ve işsizlik sigortası primi düşülmektedir.
UBGT İle İlgili Yargıtay Kararları
Genel tatil ücretine hak kazanabilmek için tatil gününde 1 saat çalışmış olmak yeterlidir. Toplanan delillerden ‘‘genel tatil günü kaç saat çalışıldığının bir önemi olmayıp, bir genel tatil gününde günlük 7,5 saatten az çalışılması halinde dahi 1 kat yevmiye daha verilmelidir. (Y9HD. 2017/27071 E. 2020/20070 K.)
Genel tatil günün de 7,5 saatten fazla çalışma yapılmış olsa dahi hesaplama 7,5 saatlik ücreti nazara alınarak yapılmalıdır. ( Y9HD. 2016/34665 E. 2020/19098 K.)
UBGT günlerinde yapılan çalışmaların aylık ücrete dahil olduğu yolundaki sözleşme maddesi geçersizdir. (Y9HD. 2018/2411 E. 2018/6965 K.)
Faiz başlangıç başvuru konusu uyuşmazlığın “arabuluculuk faaliyeti sonunda arabuluculuk son tutanağının düzenlendiği tarih itibariyle temerrüdün gerçekleştiği, arabulucuya başvuran tarafça açılacak dava sonucunda hüküm altına alınan (kıdem tazminatı dışındaki) alacaklara arabuluculuk son tutanak tarihinden itibaren faiz uygulanabileceği” şeklindedir. (Y9HD. 2022/3222 E. 2022/3813 K.)
UBGT günlerindeki çalışmalarının tanık beyanları ile ispatlanması halinde hakkaniyet indirimi (takdiri indirim) yapılmalıdır. (Y9HD. 2021/11746 E. 2021/16001 K.)