Son yıllarda gelişen konaklama ve turizm sektöründe önemli bir paya sahip olan günlük kiralık daire, yazlık ve evler bulunmaktadır. Özellikle ülkemize tatil yapmak için yaz mevsiminde akın eden turistler tarafından günübirlik daireler, apartlarhesaplı oldukları ve kolay ulaşılabilir oldukları için oldukça rağbet görmektedir. Fakat son zamanlarda günübirlik kiraya verilen evlerin kiralanma amacının sadece konaklama maksadını taşımadığını, söz konusu kişiler tarafından suç işleme maksadıyla kiralandığını da medya sayesinde öğrenmekteyiz. Sözgelimi, özellikle büyükşehirlerde 1+0 daireler yapılmaktadır. Tek oda anlamına gelen bu dairelerde bir ailenin barınması mümkün olmadığından bu dairelerde kanunsuz işlerin yapıldığı, bazı durumlarda fuhuş için kullanıldığı yönünde söylentiler üzerine birtakım önlemler alınmıştır.
Geçtiğimiz yıllarda yine bu evlere yapılan şikâyet konusu hususlar; günlük kiralanan bu evlerin, adeta bir pansiyon gibi kullanılarak, neredeyse her gün kiralanıyor olması sebebiyle ciddi bir gelir kaynağı olmasına rağmen, herhangi bir kayıt altına alınmamasından dolayı elde edilen kira geliri için vergi ödenmeden kolay yoldan para kazanılmasını sağlayan ve yeterli denetime tabii tutulmamasından dolayı kolay kurulabilen işletmeler haline dönüşmesiolmuştur.
Gün geçtikçe kayıtlı ya da kayıtsız günübirlik kiraya verilen evlerin sayısında sürekli artış olduğu gözlemlenmektedir. Bununla birlikte bu evlerin sayısının sürekli kontrolsüz olarak artması, ciddi bir sorun haline gelerek, sayıca fazla olan bu evlerin hangi amaçla ve kim ya da kimler tarafından kullandığının tespit edilerek denetiminin sağlanmasını da oldukça zorlaştırmıştır.
Akabinde ise kiralama işini yasal zemine taşımak ve oluşan vergi kaybını telafi etmek için devlet birimlerinde çeşitli düzenlemeler yapılmıştır. 11 Ekim 2013 tarihinde yapılan yasal düzenlemelere göre, günlük kiralık evler pansiyon statüsüne alınarak bu şekilde kiraya verilen evlere ruhsat şartı getirilmiştir. Buna ek olarak, vergi kaybı önleyen düzenlemeye, günlük kiralanan tüm işletmelerde geçici ikamet yerleri olarak kimlik bildirme sistemi dahil edilmiştir. Ayrıca, günlük evlerin pansiyon ruhsatıyla kayıt altına alınmasıyla konaklayan müşterilerin kimlik bilgileri emniyete bildirilecek ve pansiyonlar, kanun değişinceye kadar her akşam konaklayan müşterilerinin kimlik bilgilerini bağlı bulunduğu polis merkezine bildireceklerdir. Konaklama bilgilerinin internet üzerinden emniyet genel müdürlüğüne de aktarılması sağlanacaktır. Polis, pansiyon sahiplerinden gelen müşterin bilgilerini genel bilgi tarama GBT ve ulusal yargı ağı projesi üzerinden sorgulayarak hakkında yakalama ya da tutuklama kararı bulunan kişiyi kiraladığı evde göz altına alabilecektir. Yapılan uyarıya karşın ruhsat almadan pansiyon hizmeti vermeye devam eden günlük kiralık evler, mülki amirin kararı ile geçici sürelerle mühürlenecektir.
Günübirlik kiralanan evlerin ruhsatı, binanın bulunduğu yer belediyesinden pansiyon ruhsatı olarak alınmaktadır. Ruhsatı almak isteyen işletme sahiplerin öncelikle belediyeye beyanda bulunması ve izin alması gerekmektedir. Aynı zamanda işletme sahibinin vergi açılışı yaptırması, esnaf odasına kaydolması ve günlük kiralık ev hizmeti sunduğu dairelerin iskânlı bir binada olması da ruhsat alabilmek için sayılan şartlar arasındadır.
Ruhsat alınırken belirli şartların sağlanmış olmasının yanı sıra en önemli şart olarak, günlük kiraya verilecek evin bulunduğu binada bu ev dışında şayet başka ev varsa, bu evlerin sahiplerinden ilgili evin günlük kiraya verileceği hususunda oybirliği ile muvafakat alınmasının düzenlemiş olmasını söyleyebiliriz.
Nitekim bu husus 2005/9207 Karar Sayılı İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmelik’in “İşyerlerinde aranacak genel şartlar” başlıklı 5. Maddesinde:
“İşyeri açma ve çalışma ruhsatı verilen işyerleri aşağıda belirtilen şartları taşımak zorundadır:
…b) (2) Tapuda iş yeri olarak görünen yerlerde, umuma açık istirahat ve eğlence yeri açılması durumunda yönetim planında aksine bir hüküm yoksa, kat maliklerinin oy çokluğu ile aldığı kararın bulunması,” şeklinde belirtilmiştir.
Bunun yanı sıra henüz ruhsat almamış günübirlik evlerini kiraya veren işletmecilerin ruhsat alması için yapılan uyarıya karşın ruhsat almayarak pansiyon hizmeti vermeye devam eden işletmecilere bir yaptırım olarak, mülki amirin kararı ile 5326 sayılı Kabahatler Kanunu’nda ‘emre aykırı davranış suçundan’ dolayı yüz Türk lirası idari para cezası verilmesi ve ruhsatsız bu evin geçici süreliğine mühürlenmesi düzenlenmiştir.
Son dönemlerde saatlik ve günlük kiralanan bu evlerin konaklama amacı dışında tercih edilmesinden dolayı, emniyet güçleri evlerin uyuşturucu kullanmak, fuhuş yapmak, cinayet işlemek, kaçak olarak kalmak gibi kullanılmasına müsaade etmemek için denetimler yaparak, kişilerin konut dokunulmazlığı hakkını da göz önünde bulundurarak denetimler yapmaktadır. Ayrıca bu evlerde kimlik bildirimi zorunluluğu aşağıda belirtilen kanun ile eklenmiştir;
1774 sayılı Kimlik Bildirme Kanunu’nun 2. maddesi:
“Otel, motel, han, pansiyon, bekâr odaları, günübirlik kiralanan evler, kamp, kamping, tatil köyü ve benzeri her türlü, özel veya resmi konaklama yerleri ile özel sağlık müesseseleri, dinlenme ve huzur evleri, dini ve hayır kurumlarının sosyal tesislerinin sorumlu işleticileri, bu yerlerde ücretli veya ücretsiz, gündüz veya gece, yatacak yer gösterdikleri yerli veya yabancı herkesin kimlik ve geliş-ayrılış kayıtlarını, örneğine ve usulüne uygun şekilde günü gününe tutmak, genel kolluk örgütlerinin her an incelemelerine hazır bulundurmak, Devlet İstatistik Enstitüsüne, talebi halinde vermek zorundadırlar.” şeklindedir.
1774 sayılı Kimlik Bildirme Kanunu Ek Madde 1 fıkra 2:
“(2) Bu Kanunun 2. maddesinde sayılan özel veya resmi her türlü konaklama tesisleri tüm kayıtlarını bilgisayarda günü gününe tutmak, genel kolluk kuvvetlerinin bilgisayar terminallerine bağlanarak mevcut bilgi, belge ve kayıtları genel kolluk kuvvetlerine anlık olarak bildirmek zorundadırlar.” hükmüne havidir.
Bu yasalara uyulmadığı takdirde işletmelere idari para cezası uygulanır ve bu fiillerin tekrarı halinde işletmelerinin ruhsatları iptal edilir.
Genel olarak baktığımızda devletin böyle bir yasa çıkarmış olmasının sebebinin hem vergi kaçakçılığı hem de günlük kiralık dairelerdeki usulsüz işlemlerin önüne geçmek olduğu görülmektedir. Özellikle günlük ve hatta internette yer alan ilanlara göre saatlik olarak kiraya verilen dairelerin kayıt altına alınması hedeflenmiştir. Ayrıca yapılan kanuni değişiklikler ile birlikte eskiye nazaran daha kapsamlı denetim ve yaptırım mekanizması geliştirilmiş ve bu sayede umuma açık ve herkes tarafından kullanılabilen yerleri tercih eden kişilerin günün her saatinde anlık olarak bildirim sistemiyle bilgilerinin tespiti sağlanarak günübirlik kiralanan bu evler daha güvenli hale getirilmiştir. Sonuç olarak günübirlikdairelerde konaklayacak kişilerin kimlik bildirimini yapma konusunda titiz davranması gerekmekte ve eğer kiralanacak dairede usulsüz işlemler yapıldığından şüpheleniyorlarsa derhal kolluk kuvvetlerine haber vermeleri gerekmektedir. Daire günlük olarak kiraya verilmek isteniyorsa, ruhsat için gerekli belgeler ile belediyeye başvurulması gerekmektedir. Kiraya verilmek istenen daire hangi il-ilçede bulunuyorsa ilgili belediyeye gidilmesi gerekmektedir. Ayrıca belirtmek gerekir ki tüm bu işlemleri yapabilmek için söz konusu günübirlik kiraya verilmek istenen dairenin tapusunun kişinin üzerine kayıtlı olması gerekmektedir.
Av. Begüm GÜREL (LL.M.) & Hukuk Fakültesi Öğrencisi Meltem KILIÇ