Kısaca emeklilikte yaşa takılma nedir, kimleri kapsamaktadır ?
8 Eylül 1999 tarihine kadar sigortalılık süresini ve prim gününü tamamlayan çalışanlar emekli olabiliyordu. Fakat kanunda yapılan değişiklik ile bu iki kriterin yanına bir de yaş kriteri eklendi. Böylelikle 1999’da yürürlükte olan Sosyal Sigortalar Kanunu’nda yapılan değişiklikle emekli olma yaşı değişti.
Kanundaki değişiklik öncesinde kadınlarda 20 yıl, erkeklerde ise bu değişiklik öncesi 5000 gün prim şartı ve 25 yıl sigortalılık süresi yeterliydi. 5000 gün prim yaklaşık olarak 13.5 yıla denk düşerken 18 yaşında çalışmaya başlayan bir kadın 38, 18 yaşında çalışmaya başlayan bir erkekse 43 yaşında emekli olabiliyordu.
1999 yılında yapılan kanun değişikliğiyle aynı işçi 5750 gün prim ödeme, 55 yaş ve 25 yıl sigortalılık şartlarını yerine getirdiği takdirde emekli olabiliyor. Yıl bazında hesaplanırsa işçinin emekliliği 8 yıl ötelendi 750 gün fazladan prim ödemesi gerekti.
8 Eylül 1999 tarihinde 4447 sayılı Kanun ile birlikte kadınlarda emeklilik yaşı 58, erkeklerde 60 oldu. 2008 yılına gelindiğinde ise ilk kez sigortalı olarak işe başlayacaklar için 5510 sayılı Kanun ile emeklilik yaşı 65’e yükseltildi. Emeklilikte yaşa takılanlar kimleri kapsıyor sorusunu ise kısaca şöyle yanıtlayabiliriz: Emeklilikte yaşa takılanlar; sigorta başlangıç tarihi 9 Eylül 1999’dan önce olanları ve emekli olmak için gereken prim günü ve sigortalılık süresi şartını sağlamış olsa dahi yaşından dolayı emekli olamayanları kapsar. Dolayısıyla sigorta başlangıç tarihi 9 Eylül 1999’dan önce olanlar gündemde olan EYT düzenlemesinden faydalanabileceklerdir.
Sigorta Başlangıç Tarihinin Geçmişe Dönük Olarak Tespiti
Hal böyle iken SGK kayıtlarının yıllar öncesinde düzgün tutulmamasından kaynaklı olarak esnafların Bağ-Kur sigorta başlangıç tarihleri kanun gereği 24.07.2003 tarihli 4956 sayılı Yasa'nın 47. maddesi ile 1479 sayılı Yasa'ya eklenen Geçici 18. Maddesi ile "bu Kanuna göre sigortalılık nitelikleri taşıdıkları halde 04.10.2000 tarihine kadar kayıt ve tescilini yaptırmamış olan sigortalıların hak ve mükellefiyetleri 04.10.2000 tarihinden itibaren başlamakta ve sigorta başlangıç tarihleri de 04.10.2000 tarihi olarak tescil edilmektedir. Bu uygulamanın esas dayanağı, 04.10.2000 tarihli ve 619 sayılı KHK’nın geçici 1 inci maddesinde yer alan; 04.10.2000 tarihine kadar kayıt ve tescilini yaptırmamış olan sigortalıların her türlü sigortalılık hak ve mükellefiyetlerinin 04.10.2000’den itibaren başlatılacağı hükmüdür. Bu durum ise doğal olarak vatandaşların EYT düzenlemesinden faydalanma hakkını ortadan kaldırmaktadır.
619 sayılı KHK’nın bütün hükümleri, Anayasa Mahkemesinin 26.10.2000 günlü kararıyla iptal edilince, anılan KHK ile Bağ-Kur’lulara getirilen; “04.10.2000’e kadar tescil yaptırmayanların sigortalılıkları 04.10.2000’den başlar” şeklinde özetlenebilecek hükmü, hukuki dayanaktan yoksun kalmıştır. Anayasa Mahkemesinin bu iptal kararı ise 08.08.2001 tarihinde yürürlüğe girmiştir. İptal hükmünün yürürlüğe girdiği 08.08.2001 tarihine kadar hiçbir yasal düzenleme yapılmamış, Bu konuda sonradan 02.08.2003 tarihli ve 4956 sayılı yasa ile bir düzenleme yapılmış ve 4956 sayılı kanunun 57 nci maddesinde ise, geçici 18 inci madde hükümlerinin 02.08.2003 tarihinde yürürlüğe gireceği hüküm altına alınmıştır. Dolayısıyla Bağ-Kur’un/SGK’nın uyguladığı;04.10.2000 tarihine kadar kayıt ve tescilini yaptırmamış olanların sigortalılık hak ve mükellefiyetlerinin 04.10.2000’de başlatılacağı hükmü, 08.08.2001-02.08.2003 tarihleri arasında hukuki dayanaktan yoksun kalmış ve 08.08.2001-02.08.2003 tarihleri arasında Bağ-Kur’da bu anlamda bir ara dönem oluşmuştur.
1479 Sayılı Yasaya eklenen geçici 18. Madde bu şekilde bir hüküm ihtiva etmiş olsa da son zamanlarda verilen Yargıtay kararlarında, 04.10.2000 öncesi Bağ-Kur sürelerini hizmet olarak kazanma bakımından Yargıtay’ın daha esnek davrandığı ve vatandaş lehine kararlar alındığı görülmektedir.
Yargıtay hukuki boşluk bulunan 08.08.2001 ila 02.08.2003 tarihleri arasındaki dönemde geriye dönük Bağ-Kur hizmetlerinin tespitinin mümkün olabileceği yönünde kararlar vermiştir. (Yargıtay 21. Hukuk Dairesi 2009/5583 E. 2010/3544 K. 1.4.2010 T.)
Bu nedenle, 08.08.2001-02.08.2003 tarihleri arasında Bağ-Kur’a giriş bildirgesi verenler, prim ödemesi yapanlar ve yazılı sigortalılık talepleri olanlardan, sigortalılığı Bağ-Kur tarafından 04.10.2000’den önceye götürülmeyenlere Bağ-Kur’un yaptığı işlemler hukuka aykırı ve yasal dayanaktan yoksundur.
SONUÇ VE DEĞERLENDİRME
Yargıtay’ın 08.08.2001-02.08.2003 tarihleri arasını ara bir boşluk dönemi olarak kabul etmesinden mütevellit olarak, Bağ-Kur giriş bildirgesinin evrak kayıt tarihi 08.08.2001-02.08.2003 arasında olanlar, Bağ-Kur’a zorunlu sigortalılıktan dolayı 08.08.2001-02.08.2003 tarihleri arasında herhangi bir şekilde prim ödemesi bulunanlar ile Bağ-Kur’a 08.08.2001-02.08.2003 tarihleri arasında sigortalı olmak için yazılı talebi bulunan kişilerden, Bağ-Kur başlangıçları SGK/Bağ-Kur tarafından 04.10.2000’den öncesine götürülmeyenler, iş mahkemelerine üstteki belirttiğimiz gerekçeleri öne sürerek dava açtıklarında 04.10.2000’den öncesi dönemde sigortalılığa esas vergi, oda ve sicil kayıtları var ise, sigorta başlangıçları 04.10.2000 öncesine götürülecek ve bu kayıtlara göre 04.10.2000’den önceki devreyi hizmet olarak tescil ettirip bu husustan kaynaklı hakları kazanabilecek ve işe başlama tarihleri 9 Eylül 1999 tarihi öncesinde olanlar EYT düzenlemesinden faydalanma imkanına kavuşabileceklerdir.