1. Ötv Muafiyeti Nedir?
ÖTV Kanunu'nun 7. maddesinin 2. fıkrası gereğince, engelli bireylere belirli şartları sağladığı takdirde beş yılda bir kez motorlu araç sahibi olma hakkı tanır ve bu alımda vergi istisnası sağlar.
2. Engelli Bireylerin ÖTV İstisnasından Yararlanma Şartları Nelerdir?
Engellilik oranı %90 veya üzerinde olan yetişkin engelliler ile Çocuklar İçin Özel Gereksinim Raporu'nda “Özel Koşul Gereksinimi Vardır” ifadesi bulunan 18 yaş altı engelliler, ÖTV istisnasından yararlanabilirler.
Ayrıca, engellilik oranı %90'ın altında olan engellilerden, sağlık kurulu raporunda "Sadece hareket ettirici aksamda özel tertibatlı taşıt kullanması gerekir" şeklinde bir değerlendirme yapılanlar da ÖTV istisnasından faydalanabilir. Bu durumda, ilk kez alınacak taşıtta, hareket ettirici aksamda (debriyaj, fren, gaz pedalı ve/veya vites kolunda) tadilat yapılmasını gerektiren özel düzenlemeler bulunmalıdır.
3. Engelli Birey Adına Araç Alımı İçin Vesayet Makamının İzni Gerekli Midir?
Vesayet altında olmayan engelliler, vesayet hükümlerine tabi olmadıklarından bu vergi istisnasından yararlanmaları için vesayet makamının izni gerekli değildir.
Yargıtay 2. Hukuk Dairesi, 2015/26626 E., 2016/5086 K. ve 15.03.2016 Tarihli ilamında; "Kısıtlanan ergin çocukların "kural olarak" vesayet altına alınmayıp "velayet altında bırakılacağına" ilişkin yasal düzenlemenin (TMK m. 335/2, 419/3) sonucu olarak "velayet altında bırakılan" çocuk ve mallarına yönelik yapılacak işlemlerde velayete ilişkin hükümlerin uygulanması gerekecektir. Velinin kısıtlı adına araç alımı için hakimden izin talebinde bulunmakta hukuki yarar ve kanuni gereklilik yoktur. Buna göre, velayetleri altındaki çocuk için alınacak araç nedeniyle mahkemeden izin alınmasına gerek bulunmadığından, mahkemece açıklanan gerekçeyle izin verilmemesine dair karar doğru olmamıştır." denilmektedir.
Ancak, vesayet altındaki engelliler için, Türk Medeni Kanunu'nun 462. maddesinin 2. fıkrası gereğince, engelli kişi adına araç satın alınması durumunda vesayet makamının izni gereklidir.
4. Vesayet Makamı İzin Vermediğinde Ne Yapılmalıdır?
Türk Medeni kanununun 488. maddesi uyarınca ilgililer vesayet makamının kararlarına, kararın tebliğinden itibaren on gün içinde denetim makamına itiraz edebilirler. Denetim makamı, itirazı değerlendirirken gerekirse bir duruşma yaparak konuyu kesin karara bağlar.
Yargıtay 18. Hukuk Dairesi, 2016/3905 E., 2016/7142 K. ve 03.05.2016 Tarihli ilamında; denetim makamı kararı kesin olduğundan, temyiz kabiliyeti bulunmamaktadır. Bu nedenle temyiz isteminin reddine karar verilmiştir
Anayasa Mahkemesi 7 Mart 2019 tarihinde Hasan Aydemir'in 2015/17844 nolu başvurusunda engelli vasisinin ÖTV indiriminden yararlanarak araç almasına izin verilmemesi nedeniyle mülkiyet hakkının ihlal edildiğine karar vermiştir.
5. Vesayet Makamının İzni İçin Dikkat Edilmesi Gerekenler Nelerdir?
Toplu taşıma araçlarının kullanımı zorluklar yaratabileceği, kişinin özel ihtiyaçları ve sağlık durumundan dolayı tedavi ve hastane ziyaretleri gibi durumlarda rahatça hareket edebilmesi gerektiği belirtilerek araç alımımda vesayet altındaki kişinin menfaatine uygun olduğu ve bu ihtiyaçlarının karşılanmasında ona yarar sağlayacağı ispatlanmalıdır.
Ayrıca engelli adına ve hesabına motorlu araç alımına izin verilmesi için, engelli kişinin mal varlığının yükümlülük altına sokulmaması ve mal varlığından tasarrufta bulunulmaması gerekmektedir. Bu şartlar sağlanmadığı takdirde engelli birey adına araç alım talebiniz reddedilebilir.
6. 2024'te Engelli Bireyler İçin Araç Alımında ÖTV İstisnası Ne Kadar?
Özel Tüketim Vergisi (II) Sayılı Liste Uygulama Genel Tebliği'nde yapılan güncellemelerle vergi istisnasından yararlanarak alınabilecek motorlu araçlara yönelik bir bedel sınırlaması getirilmiştir. 2024 yılı araç alımında malul ve engelliler için ÖTV istisnası tutarı 1.591.200 TL olarak belirlenmiştir.
7. Yönetmeliğe Göre Engelli Adına Alınan Araçlar Kimler Tarafından Kullanılabilir?
Karayolları Trafik Yönetmeliği’ne göre, %90 ve üzeri engelli kişiler tarafından ÖTV'den muaf olarak ithal edilen araçlar, özel tertibatı olmadığı sürece yalnızca engelli kişinin eşi, yasal temsilcisi, üçüncü dereceye kadar akrabaları veya noterden onaylı bir sözleşmeyle işe alınmış bir sürücü tarafından kullanılabilir.
Ancak, yurt içinden alınan ve özel tertibatı bulunmayan ve ÖTV muaf araçların, araç sahibi dışında biri tarafından kullanılması konusunda herhangi bir kısıtlama yoktur.
Yönetmeliğe göre engelli birey adına alınan aracın kimler tarafından kullanılabileceği yukarıda açıklanmıştır. Ancak, Gelir İdaresi Başkanlığının yayımladığı yazıya göre yönetmelikte belirtilenler dışında engelli birey adına aracı kullanacak kişiler yeni sınırlamalara tabi tutulmuştur.
8. Engelli Bireyler İçin Araç Alımında 1 Ocak 2023'ten İtibaren Yeni Sınırlamalar Getirildi!
Gelir İdaresi Başkanlığı'nın 23.12.2022 tarihli ve E-76264044-135[52-010-49]-137182 sayılı resmi yazısına göre, 01.01.2023 tarihinden itibaren malül veya engellilerin istisnalı araç alımı için verdikleri beyannamelerde, yazının ekinde gönderilen taahhütnamenin bulunması zorunludur. Bu taahhütnamenin ilgili vergi dairesine sunulmaması durumunda, ÖTV Ödeme Belgesi düzenlenmeyecektir.
Bu taahhütname ile aracı kullanabilecek kişilerin sayısı ve kimlikleri belirli sınırlar içinde tutulmuştur. Taahhütnamede belirtilen şartlara aykırı davranılması durumunda, ödenmeyen vergilerin yanı sıra, vergi ziyaı cezası ve gecikme faizi ile birlikte tahsil edileceği ifade edilmiştir.
Taahhütnamede yer alan ilgili madde şu şekildedir:
İstisnaya konu aracı, istisnaya uygun olarak vasisi/velisi/yasal temsilcisi bulunduğum .... (malül veya engelli ismi) nin aşağıda belirttiğim eşi, aynı il sınırlarında ikamet eden birinci dereceye kadar kan ve sıhri hısımları ile kardeşleri veya noterce düzenlenmiş iş akdine bağlı olarak istihdam edilen sürücü kişiler tarafından sürekli olarak istifadesine sunulacağını,
İstisnaya ilişkin, 4760 sayılı ÖTV Kanunu ve mezkür Tebliğde yer alan düzenlemeler ile yukarıda yaptığım açıklamalara aykırılık teşkil eden durumların tespiti halinde, ilk iktisapta istisna kapsamında alınmayan vergilerin, vergi ziyaı cezası ve gecikme faizi ile birlikte alınacağını beyan ve taahhüt edip, kabul ederim.