Enerji Piyasası Düzenleme Kurumundan:
ELEKTRİK ŞEBEKE YÖNETMELİĞİNDE DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA DAİR YÖNETMELİK
MADDE 1- 28/5/2014 tarihli ve 29013 mükerrer sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Elektrik Şebeke Yönetmeliğinin 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (ğğğğğğğ) bendinde yer alan “27/12/2008 tarihli ve 27093 sayılı” ibaresi “26/11/2017 tarihli ve 30252 sayılı” şeklinde değiştirilmiş ve aynı fıkraya aşağıdaki bentler eklenmiştir.
“rrrrrrr) Talep tarafı katılımı: Sistem işletmecisinin talimatı doğrultusunda, hizmete katılan toplayıcıların portföyünde yer alan tüketim tesislerinin tüketimlerinin düşürülmesi suretiyle verilen hizmeti,
sssssss) Minimum kararlı üretim düzeyi (MKÜD): Bir uzlaştırmaya esas veriş çekiş biriminin sürekli olarak çalışabileceği asgari aktif güç seviyesini,
şşşşşşş) Sınırlı frekans hassasiyeti düşük frekans modu: Sınırlı frekans hassasiyet modlarında çalışan üretim tesislerine ait ünitelerin, nominal aktif güçlerinin altında çalıştıkları süreçte, sistem frekansının 49,8 Hz’nin altına düşmesi durumunda, aktif çıkış güçlerini artırarak sistem frekansının dengelenmesi yönünde çalışmasını,
ttttttt) Sınırlı frekans hassasiyeti yüksek frekans modu: Sınırlı frekans hassasiyet modlarında çalışan üretim tesislerine ait ünitelerin, minimum kararlı üretim düzeyi üzerinde çalıştıkları süreçte, sistem frekansının 50,2 Hz’nin üzerine çıkması durumunda aktif çıkış güçlerini azaltarak sistem frekansının dengelenmesi yönünde çalışmasını,”
MADDE 2- Aynı Yönetmeliğin 6 ncı maddesinin on sekizinci fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
“(18) Sistemde şönt kompanzasyon, şönt reaktörler ve şönt kapasitörlerle yapılır. Şönt reaktörler 400 kV seviyesinde hem hatta hem de baraya, havai hat olmaması durumunda ise baraya bağlanabilecek şekilde tasarlanır. 154 kV seviyesinde baraya bağlanabilecek şekilde ve ototransformatörlerin tersiyer sargılarına bağlanabilecek şekilde tasarlanır. Şönt kapasitörler ise 154 kV transformatör merkezlerinin primer veya sekonder tarafındaki baralara tesis edilir. 400 kV sistemde tesis edilen şönt reaktörlerin standart kapasiteleri 420 kV gerilim seviyesinde 73,3 MVAr, 97,73 MVAr, 122,16 MVAr, 146,59 MVAr, 183,24 MVAr ve 160-250 MVAr’dır. 154 kV sistemde tesis edilen şönt reaktörlerin standart kapasiteleri ise 170 kV gerilim seviyesinde 6,09 MVAr, 12,18 MVAr ve 24,37 MVAr ve 50 MVAr’dır. Şönt reaktörler 420 kV ve 170 kV sistem gerilimlerinde sürekli çalışabilecek şekilde tasarlanır. Şönt reaktörler, ayarlı olarak da tesis edilebilir. 154 kV transformatör merkezlerindeki 154 kV şönt reaktörler ve kapasitörler transformatör merkezinin kısa devre gücü ve harmonik rezonans riskleri hesaplanarak tesis edilir. 154 kV transformatör merkezlerindeki 31,25 MVA, 62,5 MVA, 100 MVA ve transformatörlerin sekonder tarafındaki baraya gerilim regülasyonu amacıyla 5 MVAr, 10 MVAr ve 2x10 MVAr gücünde şönt kapasitör grupları ve dinamik kompanzasyon sistemleri veya uygun güçte reaktörler tesis edilir. Şönt kapasitörler, transformatör kapasitesinin %20’sini geçmeyecek şekilde ve gerektiğinde ayrı fiderlere bağlı iki kapasitör grubu şeklinde tesis edilir. Şönt reaktörler ve kapasitörler, bağlantı noktalarına kesici ve ayırıcı üzerinden bağlanır. İhtiyaç duyulması halinde farklı değerlerde reaktör ve kapasitör tasarlanabilir.”
MADDE 3- Aynı Yönetmeliğin 20 nci maddesinin sekizinci fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
“(8) Sistem frekansının kararsız işletme koşullarında 51,5 Hz’e çıkabileceği veya 47,5 Hz’e düşebileceği göz önünde bulundurularak, toplam kurulu gücü 1 MW ve üzerinde olan üretim tesisleri ve/veya TEİAŞ teçhizatının aşağıdaki tabloda belirtilen minimum süre kadar iletim şebekesine bağlı kalarak çalışacak şekilde tasarlanması zorunludur.
|
Frekans Aralığı |
Minimum Çalışma Süresi |
|
51 Hz≤f<51,5 Hz |
30 dakika |
|
49 Hz ≤f<51 Hz |
Sürekli |
|
48,5 Hz ≤f< 49 Hz |
1 saat |
|
47,5 Hz ≤f< 48,5 Hz |
30 dakika |
MADDE 4- Aynı Yönetmeliğin 21 inci maddesinin altıncı fıkrasının (b) bendinde yer alan “47,5-52,5” ibaresi “47,5-51,5” şeklinde değiştirilmiştir.
MADDE 5- Aynı Yönetmeliğin 36 ncı maddesinin beşinci fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
“(5) Yeni devreye girecek iletimden bağlı olan üretim tesislerinden;
a) Reaktif güç destek hizmeti sunmakla yükümlü olan üretim tesisi sahibi tüzel kişiler, reaktif güç destek hizmeti yan hizmet sertifikasını geçici kabul tarihinden itibaren 120 gün içerisinde ve reaktif güç destek hizmeti sunmakla yükümlü olan nükleer üretim tesisi sahibi tüzel kişiler ise ön kabul tarihi itibarıyla 120 gün içerisinde,
b) Kurulu gücü 30 MW ve üzerinde olan ve en az 3 MW primer frekans kontrol rezervi sağlayabilen ünite veya üniteler içeren yan hizmet birimlerinin primer frekans kontrol hizmeti sağlama niteliğine sahip olduğuna dair primer frekans kontrol yan hizmet test sertifikasını geçici kabul tarihinden itibaren 120 gün içerisinde,
c) Sınırlı Frekans Hassasiyet Modu hizmetine katılma yükümlülüğü olan üretim tesisi sahibi tüzel kişiler, Sınırlı Frekans Hassasiyet Modu hizmetine dair yan hizmet sertifikasını geçici kabul tarihinden itibaren 120 gün içerisinde,
TEİAŞ’a sunmakla yükümlüdür.”
MADDE 6- Aynı Yönetmeliğin 63 üncü maddesinin birinci fıkrasının (c) bendinde yer alan “52,5Hz” ibaresi “51,5Hz” şeklinde değiştirilmiştir.
MADDE 7- Aynı Yönetmeliğin 67 nci maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
“MADDE 67- (1) Düşük frekans röleleri ile talebin otomatik olarak zorunlu kesilmesi, kısa dönemli bir arz talep dengesizliğini ortadan kaldırmak amacıyla yapılır. Talebin otomatik olarak zorunlu kesilmesi düşük frekans röleleri ile transformatöre bağlı kesicilerin açtırılması suretiyle yapılır. Gerekmesi halinde fiderler de açtırılabilir.
(2) Sistem frekansının 49,0- 48,0 Hz aralığına düşmesi durumunda, talep düşük frekans röleleri ile otomatik olarak kesilir. Sistem frekansının 49,0 Hz’e düşmesi durumunda talebin en az %5’i otomatik olarak zorunlu kesilir. 49,0 Hz’i takip eden her bir frekans kademesinde kesilecek talep miktarı ve toplamda kesilecek talep miktarı, sistem kullanıcılarının teknik gereksinimleri göz önünde bulundurularak sistem işletmecisi tarafından belirlenir. Her bir kademede azami olarak şebeke yükünün %10’una denk gelecek kadar kesinti yapılabilir.
(3) İlk frekans kademesi 49,0 Hz olmak üzere frekans kademelerinin sayısı en az altı en fazla on olması gerekir.
(4) Sistem işletmecisi tarafından ihtiyaç duyulması halinde düşük frekans rölelerine ilave olarak 49,8-49,0 Hz aralığında sistem güvenliğini sağlamak için df/dt özelliği içeren ve ihtiyaç halinde talebin otomatik olarak zorunlu kesilmesini sağlayan fonksiyon devreye alınabilir.
(5) Sistem frekansının belirlenen kademelere düşmesi durumunda, düşük frekans röleleri ile atılacak yükün atılma süresi, kesici açma süresi de dahil olmak üzere maksimum 300 milisaniye olmalıdır. Düşük frekans rölelerinin hassasiyet değerinin 30 mHz’yi aşmaması gerekir.”
MADDE 8- Aynı Yönetmeliğin 88 inci maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
“MADDE 88- (1) Sistem toparlanması esasları;
a) TEİAŞ’a,
b) İletim sistemine doğrudan bağlı olan üretim ve tüketim tesislerine ilişkin gerçek veya tüzel kişilere,
c) İthalat yapan tüzel kişilere,
ç) Dağıtım lisansı sahibi tüzel kişilere,
uygulanır.”
MADDE 9- Aynı Yönetmeliğin Altıncı Kısmının Gün Öncesi Planlama başlıklı Birinci Bölümü yürürlükten kaldırılmıştır.
MADDE 10- Aynı Yönetmeliğin 104 üncü maddesinin birinci fıkrasına aşağıdaki bentler eklenmiş ve üçüncü fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
“g) Talep tarafı katılımı.
ğ) Sınırlı frekans hassasiyet modu.”
“(3) Yan hizmet sunacak olan tüzel kişiler ilgili yan hizmete katılımları için tesislerine gerekli sistem ve teçhizatı kurmak, test ederek servise almak zorundadır.”
MADDE 11- Aynı Yönetmeliğe 105 inci maddeden sonra gelmek üzere aşağıdaki madde eklenmiştir.
“Sınırlı frekans hassasiyet modu
MADDE 105/A- (1) Sınırlı frekans hassasiyet modlarında çalışan üretim tesisleri, sistem frekansının sınırlı frekans hassasiyet modları için belirlenen limitlerin dışına çıkması durumunda aktif çıkış güçlerini otomatik olarak ayarlamakla yükümlüdür.
(2) Sınırlı frekans hassasiyet modları için droop ayarı ilgili yan hizmet anlaşmasında belirtilen değere ayarlanır.
(3) Aşağıda belirtilen şartların tamamını taşıyan üretim tesislerine ait üniteler, sınırlı frekans hassasiyeti düşük frekans modunda çalışmakla yükümlüdür:
a) Kayıtlı olduğu UEVÇB’si yan hizmet birimi olan.
b) Kurulu gücü 60 MW ve üzeri olup primer frekans kontrol yeterliliği olan.
c) Devrede olup nominal aktif güç değerinin altında üretim yapan.
ç) İlgili saatte primer frekans kontrol rezervi yükümlülüğü olmayan.
(4) Aşağıda belirtilen şartların tamamını taşıyan üretim tesislerine ait üniteler sınırlı frekans hassasiyeti yüksek frekans modunda çalışmakla yükümlüdür:
a) Kayıtlı olduğu UEVÇB’si yan hizmet birimi olan.
b) Kurulu gücü 60 MW ve üzeri olup frekans değişimine tepki verebilen ünitelere sahip üretim tesisleri.
c) Devrede olup MKÜD üzerinde üretim yapan.
ç) İlgili saatte primer frekans kontrolü rezerv yükümlülüğü olmayan.”
MADDE 12- Aynı Yönetmeliğin 106 ncı maddesinin üçüncü fıkrasının (d) ve (e) bentleri aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
“d) Yakıt olarak taş kömürü kullanan üretim tesisleri için nominal aktif gücün dakikada en az %2’si kadar,
e) Yakıt olarak linyit kullanan üretim tesisleri için nominal aktif gücün dakikada en az %1’i kadar,”
MADDE 13- Aynı Yönetmeliğe 108 inci maddeden sonra gelmek üzere aşağıdaki madde eklenmiştir.
“Talep tarafı katılımı
MADDE 108/A- (1) Sistem işletmecisi, kritik aylar içerisinde kritik olarak ilan edilen günlerde, talimatı doğrultusunda hizmete katılan toplayıcılar vasıtasıyla tüketim tesislerinin elektrik enerjisi tüketim miktarının düşürülmesi yoluyla talep tarafı katılımı hizmeti alabilir.
(2) Talep tarafı katılımı hizmeti Elektrik Piyasası Yan Hizmetler Yönetmeliğinin ilgili hükümleri uyarınca yürütülür.
(3) Talep tarafı katılımı hizmetine katılacak olan toplayıcılar, toplayıcılık hizmet anlaşması imzaladıkları tüketim tesislerini, sayaç bazında iletim sistem işletmecisine kaydettirmek ve sistem işletmecisinin veri iletişimine ilişkin talep ettiği teknik yeterlilikleri sağlamakla yükümlüdür.
(4) Talep tarafı katılımı hizmeti, Ek-17’de yer alan talep tarafı katılımı hizmetinin sağlanmasına ilişkin performans testleri sonucunda talep tarafı katılımı hizmeti verme yeterliliğine sahip olduğu tespit edilen toplayıcılardan tedarik edilir.”
MADDE 14- Aynı Yönetmeliğin 117 nci maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
“MADDE 117- (1) Elektriksel zaman hatası düzeltmesi;
a) Türkiye elektrik enterkonnekte sisteminin ENTSO-E şebekesinden izole olarak işletildiği dönemlerde, MYTM tarafından belirli periyotlarda sistem frekansına uygun dengeleme yapılarak gerçekleştirilir.
b) Ulusal enterkonnekte sisteminin ENTSO-E şebekesi ile senkron paralel olarak işletildiği dönemlerde, elektrik zaman hatasının belirlenmiş sınırlar içinde tutulması ENTSO-E koordinasyonunda yürütülür.”
MADDE 15- Aynı Yönetmeliğin geçici 1 inci maddesi başlığıyla birlikte aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
“Elektrik depolama ünite ve tesislerine ilişkin düzenlemeler
GEÇİCİ MADDE 1- (1) Elektrik depolama üniteleri veya tesislerinin izlenmesi ve kontrol edilmesi, yan hizmetlerde kullanılması ve şebekeye bağlantı ilişkin teknik kriterler TEİAŞ tarafından 1/1/2025 tarihine kadar hazırlanarak TEİAŞ’ın internet sayfasında yayımlanır.”
MADDE 16- Aynı Yönetmeliğe aşağıdaki geçici madde eklenmiştir.
“Sınırlı frekans hassasiyet modu yan hizmetlere ilişkin test prosedürlerinin hazırlanması
GEÇİCİ MADDE 11- (1) Sınırlı Frekans Hassasiyet Modu test prosedürleri TEİAŞ tarafından 1/3/2025 tarihine kadar TEİAŞ’ın internet sitesinde yayımlanır.”
MADDE 17- Aynı Yönetmeliğin EK 1’i, EK 3’ü ve EK 4’ü ekteki şekilde değiştirilmiştir.
MADDE 18- Aynı Yönetmeliğin EK 17’sinin E.17.A. maddesine birinci fıkradan sonra gelmek üzere aşağıdaki fıkralar eklenmiş ve diğer fıkralar buna göre teselsül ettirilmiş, aynı ekin E.17.B. ve E.17.C.2. maddesi ekteki şekilde değiştirilmiş, E.17.C.3. maddesi yürürlükten kaldırılmış ve aynı eke ekteki E.17.F. maddesi eklenmiştir.
“(2) Birden çok kaynaklı elektrik üretim tesislerinde E.17.A.1. ve E.17.A.2. maddelerinde belirtilen primer frekans kontrol rezerv testi ve primer frekans kontrol hassasiyet testi primer frekans kontrolüne katılma yeterliliği bulunan her bir ünite için ayrı ayrı gerçekleştirilecektir. Yapılan testlerden sonra yardımcı kaynak üniteleri dahil tüm üniteler devrede iken primer frekans kontrolüne katılma yeterliliği bulunan üniteler için testler eş zamanlı olarak yapılır. Bu testler sırasında yardımcı kaynak ünitesinin ünite kurulu gücünün asgari olarak %60’ı seviyesinde üretim yapması gerekmektedir.
(3) Birden çok kaynaklı elektrik üretim tesislerinde E.17.A.3. maddesinde açıklanan doğrulama testi yardımcı kaynak üniteleri dahil tüm üniteler için eş zamanlı olarak yapılır. Bu testler sırasında yardımcı kaynak ünitesinin en az 4 saat süre boyunca ünite kurulu gücünün en az %60’ı seviyesinde üretim yapması gerekmektedir.”
MADDE 19- Aynı Yönetmeliğin EK 18’inin E.18.1, E.18.4 ve E.18.9 maddeleri aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
“E.18.1 KAPSAM
Bu kriterler, aşağıda belirtilen üretim tesislerine uygulanır:
• İletim sistemine bağlı rüzgar ve güneş enerjisine dayalı fotovoltaik üretim tesisleri
• Dağıtım sistemine orta gerilim seviyesinden bağlı güneş enerjisine dayalı lisans sahibi fotovoltaik üretim tesisleri
• Kurulu gücü 10 MW ve üzerinde olan dağıtım sistemine bağlı rüzgar enerjisine dayalı lisans sahibi üretim tesisleri
• Birden çok kaynaklı elektrik üretim tesislerine ait mekaniksel kurulu gücü 5 MW ve üzerinde olan yardımcı kaynak üniteleri”
“E.18.4 FREKANS TEPKİSİ
Rüzgar ve güneş enerjisine dayalı fotovoltaik üretim tesisleri çalıştığı süre boyunca aşağıda yer alan şekil E.18.2’deki frekans aralıkları esas olmak üzere üretim yapmalıdır.
Söz konusu santralların tasarım ve çalışması esnasında aşağıdaki tablo E.18.1’de yer alan frekans çalışma aralıklarındaki çalışma süreleri esas alınacaktır.
|
Frekans Aralığı |
Minimum Çalışma Süresi |
|
51,0 Hz≤f<51,5 Hz |
30 dakika |
|
49 Hz ≤f<51,0 Hz |
Sürekli |
|
48,5 Hz ≤f < 49 Hz |
1 saat |
|
47,5 Hz ≤f< 48,5 Hz |
30 dakika |
Tablo E.18.1 Rüzgar ve güneş enerjisine dayalı fotovoltaik üretim tesisleri için frekans aralıklarındaki çalışma süreleri”
“E.18.9 RÜZGAR ENERJİSİ SANTRALLARININ İZLENMESİ
Elektriksel kurulu gücü 10 MW ve üzerinde olan lisanslı ve lisanssız rüzgar enerjisi santralları, merkezi TEİAŞ olan Rüzgar Gücü İzleme ve Tahmin Merkezinden (RİTM) ve dolayısıyla TEİAŞ Yük Tevzi Merkezlerinden izlenmesini sağlamak üzere gerekli altyapıyı kurar. Teknik donanımların taşıyacağı özellikler TEİAŞ tarafından RİTM internet sayfasında yayımlanır.”
MADDE 20- Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
MADDE 21- Bu Yönetmelik hükümlerini Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu Başkanı yürütür.