DRONE (İNSANSIZ HAVA ARACI) SİGORTASI

A. Genel Tanım

Drone[1] İngilizce’de ‘erkek arı’ anlamına gelmekte olup İnsansız Hava Araçları’nın genel ve kısa adı olarak kullanılmaktadır. Güvenlik konusunda sağladığı kolaylıklar sebebiyle şimdiye dek ağırlıklı olarak askeri alanda kullanılan Dronlar, günümüz dünyasında teknolojinin günden güne gelişmesi ve ihtiyaçların artması ile askeri kullanım amacı tekelinden çıkarak farklı alanlara adaptasyon sağlamıştır.

B. Dronların Teknolojinin Gelişmesine Paralel Olarak Doğan Kullanım Alanları:

Günümüzde Dronlar:

-Sigortacılık alanında risk teftişi

- Entegre tesislerde yerleşim planı ve çevresel faktörlerin tespitinde,

- Güncel su kaynakları, dere ıslah çalışmaları, heyelan bölgeleri vs. tespitinde,

- HES, GES, RES gibi her türlü enerji santrallerinin ve büyük bir alana dağılmış tesislerin risk analizi ve çevresel faktörlerin görülmesinde, tesislerin çatılarının kontrolünde oluşabilecek fırtına, kar ağırlığı vb. riskler,

- Hasar süreç ve ekspertizlerinde, yıkıcı doğal afetlerin heyelan, yer kayması vb. olayların ortaya çıkardığı hasarların daha geniş açıdan görülmesi,

- PML (Olası en yüksek hasar) çalışmalarında,

- Maliyetinin düşük olması ve haber toplama kolaylığı sağlaması sayesinde Gazetecilik ve TV dünyasında,

- Kayıt altına alma kolaylığı sağlaması sayesinde özellikle ekstrem sporlarda,

- Kuş bakışı çekimi sayesinde seyahatlerin kayda alınmasında,

- Pazarlama projelerinde,

- Moda dünyasında,

- Tarım alanında ilaçlama, gübreleme, haritalama, hastalık tespiti ve ölçüm işlemlerinde,

- Kargolama ve lojistik,

- İlaç tedariki kolaylığı sağlayışı ile Sağlık sektöründe,

- Geniş araziler için havadan ekonomik, yüksek doğruluklu ve hızlı haritalar üretmek, kadastro mülk sınırlarının belirlenmesi ya da şantiye altyapı tasarımları hususunda Haritacılık ve Kadastro çalışmalarında,

- Acil yardım ve destek gerektiren anlarda Afet Yönetiminde kullanılmaktadır.

Bu kullanım alanlarına ek olarak Dronlar kendi içlerinde Dron Şampiyonaları adı altında bir yarış sektörünün dahi doğmasını sağlamıştır. (World Drone Prix) [2]

C. Dron Sigortasının Ortaya Çıkışı Hukuki Niteliği

Teknolojinin ve insanların ilgilendiği alanları geliştirme çabasının birbirini besleyerek geliştiği günümüz dünyasında, Dronların çok fazla alanda kullanılması doğal olarak meydana getirebileceği riskleri de arttırmıştır. Riskin olduğu yerde teminat gerekliliği aranmış, bu nedenle Dron Sigortası poliçesi adı altında yeni bir poliçe türü üretilmiştir.

Dron Sigortası, sigorta hukuku kapsamında niteliği gereği esasen bir ‘üçüncü şahıs mali sorumluluk sigortası’dır. Üçüncü şahıs mali sorumluluk sigortası, gerçek ya da tüzel kişilerin, kendilerinin veya çalışanlarının üçüncü şahıslara verebilecekleri her türlü bedeni ve maddi zararlar nedeniyle kendisine yöneltilebilecek tazminat talepleri ile ilgili sorumluluklarını teminat altına alan sigorta türüdür.[3]

22 Şubat 2016 tarihinde yayınlanan İnsansız Hava Aracı Sistemleri Talimatı (SHT-İHA) 10. Maddesinde İnsansız Hava Araçlarının – yani kısaca Dronların- üçüncü şahıslara vereceği zararlardan İşletenlerinin ya da sahiplerinin sorumlu olduğu düzenlenmiştir. Dronların işletimi ve kullanımı esnasında üçüncü şahısların canına veya malına gelebilecek zararların bu Madde hükmü sebebiyle teminat altına alınması gereği hasıl olmuş ve bu gereklilik neticesinde Dron Sigortası doğmuştur.

Aşağıdaki Dronlar için sigorta yaptırılması zorunludur:

1. 25 kilogram üzeri İHA'lar

2. Ağırlığına bakılmaksızın ticari faaliyet gerçekleştirilen İHA'lar

Bu zorunluluk, 15/11/2005 tarihli ve 25994 sayılı Türk Hava Sahasında Uçuş Yapan Türk ve Yabancı Sivil Hava Araçlarının Yaptırması Gereken Üçüncü Şahıs Mali Mesuliyet Sigortası Yönetmeliği kapsamında açıklanmıştır. İşbu Yönetmelikte detaylıca yer verildiği üzere ancak temel olarak, yukarıdaki 2 Dron türünde mutlaka sigorta yaptırılmalı ve sigorta poliçesi uçuş esnasında Pilotun yanında hazır bulunmalıdır.

Ayrıca, Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü nezdinde ‘Ticari Uçuş’ izni alınırken SHGM sistemi dahilinde izin talebinin son aşamasında 3. Şahıs Mali Mesuliyet Sigortası sekmesi açılmaktadır. Poliçenin Sisteme yüklenmemesi halinde ticari uçuş izni de verilemeyecektir. Buradan anlaşılması gereken şudur: 25 kilogram ve üzeri ağırlıkta olan Dron ya da ağırlığı fark etmeksizin ticari amaçla kullanılacak Dron’un Pilotu, yapacağı uçuşlarda üçüncü şahıslara can veya mal yönünden verilecek hasarları mutlaka sigorta yolu ile teminat altına almakla mükelleftir.

Ek olarak işletenler, faaliyetleri dolayısıyla üçüncü şahıslara verebilecekleri zararlardan kaynaklanan sorumluluklarına karşı; savaş, terör, uçak kaçırma, sabotaj, kanun dışı müsadere ve halk hareketleri risklerini de teminat altına alacak şekilde sigorta yaptırmak zorundadır. Ancak, üçüncü şahısların maruz kalacağı kâr kaybı ve kira kaybı dâhil tüm dolaylı zararlar sigorta kapsamı dışındadır. Gerçekleştirilen her bir uçuşta sigortanın sürekliliğini sağlamak da zorunludur. (30136 Sayılı Sivil Hava Araçları Üçüncü Şahıs Mali Sorumluluk Sigortası Hakkında Yönetmelik- Madde 6)

Belirttiğimiz hususlarda Dron Sigortası zorunlu iken, hobi amaçlı Dron uçuşlarında ve 25 kilogram altındaki Dronlar için sigorta yaptırma zorunluluğu bulunmamaktadır.

D. Dron Sigortalarında Teminat Miktarları:

30136 Sayılı Sivil Hava Araçları Üçüncü Şahıs Mali Sorumluluk Sigortası Hakkında Yönetmeliğin 8. Maddesinde, Dron Sigorta poliçeleri için asgari teminat tutarları belirlenmiştir. Madde hükmünde Dron ağırlığına göre kademe kademe belirlenmiş bu miktarlar, taban sınırı ifade etmektedir. Dron Sigortası poliçeleri, Dronun ağırlığına göre, meydana gelebilecek can veya mal zararlarını en az 8.Maddede belirlenen tutarlarda karşılayacak şekilde kesilir. Bu Yönetmelikte, asgari teminat tutarları TL ya da başka herhangi bir para birimi ile değil hukukta özel hesaplamalar için kullanılan SDR (Özel Çekme Hakkı) bazında belirlenmiştir.

Özel Çekme Hakkı (SDR), Uluslararası Para Fonu yani IMF tarafından kullanılan kaydi bir para birimidir. SDR’nin ülkelerin resmi para birimlerine dönüştürülmesinde her ülkenin Merkez Banka yönetimince belirlenecek kurlar esas alınır. Örneğin Türkiye’de SDR’nin TL’ye çevrilmesinde kullanılacak kur, T.C. Merkez Bankası tarafından belirlenmekte ve Resmi Gazete’de ilan edilmektedir.

E. Yaptırımlar

Dronlara dair sigorta yükümlülüğünün yerine getirilmediği hallerde, İşletenlere ve Pilotlara ilişkin uygulanacak yaptırımlar, 30136 Sayılı Yönetmeliğin 9. Maddesinde yer almaktadır. Buna göre, Türk havaalanlarını veya hava sahasını kullanacak Dron işleteninin, bu Yönetmelikte belirtilen yükümlülüklere riayet etmeden uçuş yapması yasaktır. Sigorta zorunluluğu bulunan bir Dron türünün işletenini, sigorta yaptırması ve uçuş esnasında Poliçesini hazır bulundurması da zorunludur. En kısa ve net hali ile, sigortasız uçuş yapılamaz.

Yönetmelikte belirtilen sigorta yükümlülüğü yerine getirilmediği tespit edilen hava aracının karşılaşacağı yaptırımlar ise aşağıdaki gibidir:

- Türk hava sahasını kullanmasına izin verilmemesi,

- Dronun havaalanlarına inişine izin verilmemesi,

- Uçuş halinde bulunmayan hava aracının kalkışına izin verilmemesi.

Sivil Havacılık Genel Müdürlüğünden izin almayı gerektiren operasyonlar için izin alınmadan İHA uçuşu yapılması ve verilen yetkiler ile belirlenen hava sahaları dışında operasyon yapılması hallerinde ise, ilgili şahıs ve işletmelere 2920 sayılı Türk Sivil Havacılık Kanunu’nun 5 inci kısmında yer alan ceza hükümleri uygulanacaktır.