I- VERGİLENDİRİLEMEYECEK DEĞER ARTIŞ KAZANÇLARI NELERDİR?
Değer Artışı Kazancı – I yazımızda, değer artış kazancı ve vergilendirilecek değer artışı kazançlarına değinmiş, bunların Gelir Vergisi Kanunu’nun 80 ve mükerrer 80. maddelerinde yer aldığını ifade etmiştik. Açıkça değer artışı kazancı olmasına rağmen vergilendirmeden istisna tutulan değer artışı kazançları ise kanunun 81. maddesinde kendisine yer bulmuştur.
Kanun’un 80. maddesinde sayılan vergilendirilemeyecek değer artışı kazançları:
- “1. Ferdi bir işletmenin sahibinin ölümü halinde, kanunî mirasçılar tarafından işletmenin faaliyetine devam olunması ve mirasçılar tarafından işletmeye dahil iktisadî kıymetlerin kayıtlı değerleriyle (bilanço esasına göre defter tutuluyorsa bilançonun aktif ve pasifiyle bütün halinde) aynen devir alınması.”
Maddenin ilk bendine göre, işletmenin kanuni mirasçılara miras yolu ile tüm artı ve eksi varlıklarıyla geçmesi ve mirasçıların işletme faaliyetini devam ettirmek amacıyla devir alması durumunda, mirasçıların mal varlığında ortaya çıkan bu artış değer artış kazancı vergilendirmesine tabi olmayacaktır.
- “2. Kazancı bilanço esasına göre tespit edilen ferdi bir işletmenin bilançosunun bir sermaye şirketine aktif ve pasifiyle bütün halinde devrolunması, devir alan şirketin bilançosuna aynen geçirilmesi ve devredilen ferdi işletmenin sahip veya sahiplerinin şirketten, devir bilançosuna göre hesaplanan öz sermayesi tutarında ortaklık payı alması (Bu ortaklık payını temsil eden hisse senetlerinin nama yazılı olması şarttır.).”
Maddenin ikinci bendine göre bir sermaye şirketinin, kazancı bilanço esasına göre tespit edilen ferdi bir işletmeyi kül halinde kendi öz sermayesine katarak ferdi işletmenin sahiplerine devir miktarına göre ortaklık payı vermesi durumunda, sermaye şirketinin malvarlığında ortaya çıkan bu artış değer artış kazancı vergilendirmesine tabi olmayacaktır. Ancak ortaklık payını temsil eden hisse senetlerinin nama yazılı olması şarttır.
- “3. Kollektif ve adi komandit şirketlerin bu maddenin (2) numaralı bendinde yazılı şartlar dahilinde nev’i değiştirerek sermaye şirketi haline dönüşmesi (Kollektif ve adi komandit şirketlerin şekil değiştirerek anonim şirket haline dönüşmesi halinde şekil değiştiren kollektif ve adi komandit şirketlerin ortaklarının anonim şirketteki ortaklık paylarını gösteren hisse senetlerinin nama yazılı olması şarttır.).”
Maddenin üçüncü bendine göre, kollektif ve adi komandit şirketlerin tür değiştirerek kül halinde bir sermaye şirketi halini alması durumunda, değer artış kazancı vergisi uygulanmayacaktır. Ancak anonim şirket olması halinde ortaklık paylarını gösterir hisse senetleri yine nama yazılı olmak zorundadır.
II- DEĞER ARTIŞ KAZANCININ VERGİLENDİRMESİNDE İSTİSNA NEDİR?
Gelir Vergi Kanunu’nun mükerrer 80. maddesinin üçüncü fıkrası değer artış kazancının istisnası hususunu açıklamaktadır:
- “Taksi, dolmuş, minibüs ve umum servis araçlarına ait ticari plakaların elden çıkarılmasından doğan kazançların tamamı ile bir takvim yılında elde edilen değer artışı kazancının, menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası araçlarının elden çıkarılmasından sağlananlar hariç, 6.000 (14.800 TL) Yeni Türk Lirası gelir vergisinden müstesnadır.”
Kanun değer artışı kazancının belli bir miktarını istisna sınırında tutmaktadır. Yani değer artışı hesaplanırken öncelikle bu miktar düşülecek, kalan miktar üzerinden gelir vergisi hesaplaması gerçekleştirilecektir. 2019 yılı için istisna tutarı 305 Seri Numaralı Genel Tebliğ ile 14.800-00-TL olarak belirlenmiştir. İstisna tutarı her yıl yeni bir Genel Tebliğ ile yeniden ilan edilmektedir.