Soyisim değiştirme davası, haklı bir sebeple soyadından memnun olmayan kişilerin açtığı davadır. Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olan herkes bir soyisime sahip olmak zorundadır. Soyisim, kural olarak yeni doğan çocuğa babasından geçmektedir. Bu husus Türk Medeni Kanunu’nun 321.maddesinde açıkça belirtilmiştir.
Soyad, şüphesiz ki insan hayatının önemli bir parçasıdır. Ancak bazı hallerde kişiler soyadlarından memnun olmamakta, kullanmaktan utanmakta ve hatta alay konusu olmaktadırlar. İşte kanun koyucu bu gibi problemlere son vermek adına soyisim değiştirme davası açma hakkını tanımıştır. Soyisim değiştirme davasında en önemli husus haklı sebebin varlığıdır. Nelerin haklı sebep sayılacağı çeşitlilik göstermekle beraber uygulamada en çok soyadının dalga konusu olması nedeniyle soyisim değiştirme davası açıldığı görülmektedir.
Soyisim Değiştirme Davası Şartları
Soyisim değiştirme davasının en önemli şartı; soyad değiştirmek için haklı sebebin olmasıdır. Nelerin haklı sebep olarak sayılacağı kanunda açıkça belirtilmemiştir. Ancak Yargıtay kararları ve uygulamada görülen, soyisim değiştirme davasında haklı sebep olarak kabul edilen hususlar şunlardır:
- Soyismin telaffuzunun ve yazımının zor olması,
- Soyismin gülünç, çirkin veya ahlaka aykırı anlam taşıması,
- Aileden bir kişinin ağır bir suç işlemesi,
- Din değişikliği gerçekleştirilmesi,
- Soyismin, kişinin yabancı olduğu izlenimi uyandırması,
- Baba ile uzun süredir görüşülmemesi veya babanın terketmesi soyad değiştirme davasında haklı sebep olarak kabul edilmektedir.
Soyisim değiştirme davasında kabul gören haklı sebepleri çoğaltmamız mümkündür. Dava ile soyadının değişip değişemeyeceği konusundan kesin bilgi vermek için somut olayın özellikleri değerlendirilmelidir. Soyad değiştirme davası ile davacı, yeni bir soyisim seçmek durumunda kalacaktır. Seçilecek yeni soyisim hakkında kanunda birtakım kısıtlamalar vardır. Bunlardan ilki; yeni soyismin Soyadı Kanunu m.3’e aykırı olamayacağıdır. Örneğin; ahlaka aykırı veya rütbe belirten soyisimlerinin seçilmesi mümkün değildir. Ayrıca yeni soyisimde mutlaka Türk harfleri kullanılmış olmalıdır.
Soyisim Değiştirme Davası Açmak Süreye Tabi Midir?
Soyisim değiştirme davası herhangi bir süreye tabi değildir. Dolayısıyla kişi, dilediği zaman soyad değişikliği için dava yoluna başvurabilir.
Soyad Kaç Kere Değiştirilebilir?
Soyisim değiştirme davası eskiden yalnızca bir kere açılabilen bir davaydı. Ancak Anayasa Mahkemesi bu maddeyi iptal etmiş bulunmaktadır. Yeni düzenleme çerçevesinde, haklı sebep olması durumundan birden fazla kez soyad değiştirme davası açılabilmektedir.
Soyad Değiştirmek İçin Dava Açmak Zorunda Mıyım?
Uygulamada sıkça karşılaştığımız soru, soyad değiştirmenin dava açmadan mümkün olup olmadığıdır. Nüfus Hizmetleri Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun çerçevesinde belirli koşulların varlığı halinde dava açmadan soyad değiştirilebilir. Ancak bunun için ilgili nüfus müdürlüğüne yazılı olarak başvurulması ve kanunda aranan şartların var olması gerekmektedir. Yazılı başvuru ile soyad değişikliği bir defaya mahsus gerçekleştirilmektedir. Başvurular, 03/11/2019 tarihine kadar gerçekleştirilmelidir. Bu tarihten sonra her halde dava açarak soyadı değişikliği gerçekleştirmek mümkün olacaktır.
Kanunda aranan şartlara bakıldığı zaman net bir sonuç alabilmek adına soyisim değiştirme davası yoluna başvurulmasının daha etkili olacağını söyleyebiliriz. Ancak eğer ahlaka aykırı bir soyisim varsa, bunun nüfus müdürlüğüne başvuru ile değiştirilmesi mümkündür. Ayrıca maddi hatalar nedeniyle de nüfus müdürlüğüne başvurarak soyad değiştirme gerçekleştirilebilir.
Soyisim Değiştirme Davasında İspat
Soyisim değiştirme davasında ispat, çok önemli bir yere sahiptir. Öncelikle bu davada mutlaka tanık bulundurulmasını tavsiye etmemiz doğru olacaktır. Ayrıca mahkeme, soyadı değişikliği için somut deliller aramaktadır. Fakat son dönemlerde Yargıtay 8.Hukuk Dairesi, vermiş olduğu bir karar ile somut delillerin varlığını arka planda bırakmıştır. Söz konusu karar şu şekildedir; “...Ad ve soyadı kişiliğin ayrılmaz bir unsurudur. Kişi bununla anılır, tanınır ve tanımlanır. Ad veya soyadı niteliği gereği onu taşıyan kişi tarafından benimsendiğinde anlam taşır. Adını benimsemeyen kişiliği ile özdeşleşmeyen kimsenin, adını değiştirmek istemesi en doğal hakkıdır. Böyle bir durumda, ad değiştirme istemlerini içeren davalarda davacının tercih ve arzusunun ön planda tutulması ve öncelikle dikkate alınması gerekir.”
Soyad Değiştirme Davası Sonuçlandıktan Sonraki Süreç
Soyad değiştirme davası davacı lehine sonuçlandığı takdirde kararın kesinleşmesi beklenecektir. Asliye Hukuk Mahkemesi’nde açılan bu dava, kararın taraflara tebliğinden itibaren 2 hafta içinde kesinleşecektir. Soyadı değiştirme kararı, mahkeme tarafından ilgili nüfus müdürlüğüne tebliğ edilecek ve değiştirme işlemi gerçekleşecektir. Nüfus müdürlüğü, varsa eş ve ergin olmayan çocukların da soyadlarını mahkeme kararı doğrultusunda değiştirecektir.