Küreselleşen dünya ve uluslararası ticaretin gelişmesi uluslararası eşya taşımacılığının da artmasına neden olmuştur. Karayolu taşımacılığı diğer taşıma yöntemlerine nazaran daha yeni bir yöntemdir.
Karayolu ile yapılan uluslararası eşya taşımalarına ilişkin kuralların yeknesaklaştırılması amacıyla CMR Konvansiyonu hazırlanmıştır. Bu konvansiyon 02.07.1961 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Ülkemiz ise 07.12.1993 tarihinde CMR Konvansiyonunun 47.maddesine ihtirazı kayıt koyarak katılmayı uygun bulmuş, 31.10.1995 tarihinden başlamak üzere CMR Konvansiyonuna taraf olmuştur.
CMR KONVANSİYONUNUN UYGULAMA ALANI
CMR, uluslararası kara taşımalarına uygulanacak hükümleri düzenleyen uluslararası bir sözleşmedir. CMR hükümleri TTK hükümlerine göre özel düzenleme olduğundan CMR kapsamına giren uyuşmazlıklarda öncelikle CMR hükümleri uygulama alanı bulacaktır.
CMR Konvansiyonunun uygulanma şartları CMR’nin 1. Maddesi ile düzenlenmiştir;
1. Bu anlaşma, sözleşmede belirtildiği gibi yükleme yeri ile teslim için belirlenen yerin iki ayrı ülkede olması halinde, ücret karşılığında yüklerin taşıt ile karadan taşınmasına ait her sözleşmeyi kapsar. Bu ülkelerden en az birinin akit ülke olması zorunludur.
2. Bu anlaşmanın uygulaması bakımından "taşıt" sözcüğü 19 Eylül 1949 tarihli Karayolu Trafiği Anlaşması 4.cü maddesine tarif edilen, motorlu taşıtlar, dizi halinde taşıtlar, römorklar ve yarı römorklar anlamına gelir.
3. Bu anlaşma kapsamındaki taşıma, devletler, devlet kurumları veya devlet kuruluşları tarafından yapıldığı hallerde de uygulanır.
4. Aşağıdaki durumlarda Anlaşma uygulanmaz.
a) Uluslararası posta anlaşmaları gereğince yapılan taşımalarda,
b) Cenaze taşımalarında,
c) Ev eşyası taşımalarında.
5. Akit taraflar, iki veya birkaçı arasında yapacakları özel anlaşmalarla bu anlaşma hükümlerini değiştirmemeyi kabul ederler. Ancak, Anlaşmayı sınır trafiğine uygulamamak veya tamamen kendi ülkeleri içindeki taşıma etkinliklerinde yükler üzerinde hak iddia etmeye yarayan sevk mektubunun kullanılmasına izin vermek gibi durumlar bunun dışındadır.
Bu hükme göre bir taşıma işine CMR hükümlerinin uygulanabilmesi için;
1. BİR TAŞIMA SÖZLEŞMESİNİN BULUNMASI GEREKİR.
Taşıma sözleşmesi, taşıyıcının bir ücret karşılığında taşınacak yolcu veya eşyanın taşınmasını üstlendiğini sözleşmedir. Tarafların iradelerinin uyuştuğu an taşıma sözleşmesinin kurulduğu kabul edilir.
2. TAŞIMANIN KARAYOLU İLE YAPILMASI GEREKİR
Uluslararası taşımada CMR hükümlerinin uygulanabilmesi için yüklerin taşıt ile karadan taşınması gerekmektedir.
3. EŞYANIN YÜKLENDİĞİ ÜLKE İLE TESLİM EDİLECEĞİ ÜLKENİN FARKLI ÜLKELER OLMASI ve BU ÜLKELERDEN EN AZ BİRİNİN CMR’YE TARAF OLMASI GEREKİR
Taşınacak eşyanın teslim alındığı yer ile teslim edileceği yerin farklı iki ülke olması gerekir. Ayrıca bu ülkelerden en az birinin CMR’ye taraf olması gerekir.
4. TAŞIMA KONUSUNUN EŞYA OLMASI
Eşya, maddi değeri olan her şeydir.
Aşağıda yazılı üç maddeye CMR Konvansiyonu hükümleri uygulanmaz.
- Uluslararası posta anlaşmaları gereğince yapılan taşımalar,
- Cenaze taşımaları,
- Ev eşyası taşımaları,
5. TAŞIMANIN ÜCRET KARŞILIĞINDA YAPILMASI
Uluslararası kara taşımalarına CMR hükümlerinin uygulanabilmesi için taşımanın bir ücret karşılığında yapılmış olması gerekmektedir.
SONUÇ
Yukarıda belirttiğimiz şartların varlığı halinde iki ülke arasında yapılan uluslararası kara taşımalarına CMR Konvansiyonu hükümleri uygulanacaktır.