20 Temmuz 2016 tarihinde faaliyete başlayan Bölge Adliye Mahkemeleri ile, hukuk sistemimizde yeni bir dönem başlamıştır. Ceza davaları için istinaf kanun yolu başvuru şartları 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nda (CMK) 272 ila 285 maddeler arasında düzenlenmiştir.Kural olarak, tarafların veya Cumhuriyet Savcısı’nın istinaf talebi olmadan Bölge Adliye Mahkemesi (BAM) kendiliğinden ilk derece ceza mahkemesi kararını istinaf incelemesine tabi tutamaz. Ancak, 15 yıl ve daha fazla hapis cezasına ilişkin hükümler, BAM tarafından re’sen istinaf incelemesine tabi tutulur.(CMK m.272/1).
İstinaf başvurusu, kararı veren ilk derece ceza mahkemesine istinaf istemini içeren bir istinaf dilekçesi verilerek yapılabilir. İstinaf başvurusu bir dilekçeyle yapılabileceği gibi kararı veren ceza mahkemesinin katibine beyanda bulunularak katibin bu konuyla ilgili tutacağı tutanağın hakim tarafından onaylanması ile de yapılabilir (CMK m.273/1). İstinaf başvurusu, Mahkemece kararın açıklanmasından itibaren 7 gün içinde yapılmalıdır. Bu kural sanığın bulunduğu duruşmada kararın açıklanması halinde geçerlidir. Sanığın hazır olmadığı duruşmada, yani sanığın yokluğunda kararın açıklanması halinde, 7 günlük istinaf yoluna başvuru süresi kararın sanığa tebliğinden itibaren başlar (CMK m.273/2).
Hangi Kararlara Karşı İstinaf Kanun Yoluna Başvurulabilir?
Kural olarak ilk derece ceza mahkemelerinin son kararlarına karşı istinaf kanun yoluna başvurulabilir (CMK m.272/1).
Hangi Kararlara Karşı İstinaf Kanun Yoluna Başvurulamaz?
1) Hapis cezasından çevrilen adlî para cezaları hariç olmak üzere, sonuç olarak belirlenen üçbin Türk Lirası dâhil adlî para cezasına mahkûmiyet hükümlerine,
2) Üst sınırı beşyüz günü geçmeyen adlî para cezasını gerektiren suçlardan beraat hükümlerine,
3) Kanunlarda kesin olduğu yazılı bulunan hükümlere, karşı istinaf yoluna başvurulamaz. (CMK m.272/3)
İlk derece Mahkemesi, istinaf başvurusu usulüne uygun yapılmışsa, dava dosyasını doğrudan İstinaf Mahkemesine gönderir (CMK m.277/2).
Ön inceleme aşamasında, istinaf başvurusuna dair hiçbir usuli eksiklik bulunmaması halinde BAM ceza dairesi istinaf başvurusunu esastan incelemeye başlar.
İstinaf Mahkemesi’nin Vereceği Kararlar Nelerdir?
İstinaf Mahkemesi yapacağı inceleme neticesinde aşağıdaki kararlardan birisini verecektir:
1) İstinaf başvurusunun dosya üzerinden inceleme yapılarak “esastan reddine”,
2) İstinaf başvurusunun Yerel Mahkeme kararındaki hukuka aykırılıklar dosya üzerinden“düzeltilerek esastan reddine” (düzelterek onama),
3) İstinaf incelemesi neticesinde önemli bir hukuka aykırılık (CMK m.289) tespit edilmesi halinde “hükmün bozulmasına ve dosyanın yeniden karar verilmek üzere Yerel Mahkemeye gönderilmesine”,
4) “Davanın İstinaf Mahkemesinde yeniden görülmesine” ve duruşma hazırlığı işlemleri yapılmasına.
İstinaf Mahkemesi’nin Hangi Kararları Temyiz Edilebilir?
1) Bölge Adliye Mahkemesi Ceza Dairelerinin bozma kararı dışında kalan hükümleri temyiz edilebilir. (CMK m.286/1)
2) Hükümden önce verilip hükme esas teşkil eden veya başkaca kanun yolu öngörülmemiş olan mahkeme kararları da hükümle beraber temyiz olunabilir.
İstinaf Mahkemesi’nin Hangi Kararları Temyiz Edilemez?
1) Bölge adliye mahkemelerinin, ilk derece mahkemeleri tarafından verilen beş yıl veya daha az hapis cezaları ile miktarı ne olursa olsun adli para cezalarına karşı istinaf başvurusunun esastan reddine dair verdiği kararları,
2) Bölge adliye mahkemelerinin, ilk derece mahkemelerinden verilen beş yıl veya daha az hapis cezalarını artırmayan kararları,
3) Bölge adliye mahkemelerinin, ilk derece mahkemelerinin görevine giren ve kanunda üst sınırı iki yıla kadar (iki yıl dahil) hapis cezasını gerektiren suçlar ve bunlara bağlı adli para cezalarına ilişkin verdiği her türlü kararları,
4) Bölge adliye mahkemelerinin, ilk derece mahkemelerinin adli para cezasını gerektiren suçlarla ilgili verdiği hükümlere ilişkin verdiği her türlü kararları,
5) Sadece eşya veya kazanç müsaderesine veya bunlara yer olmadığına ilişkin ilk derece mahkemesi kararları ile ilgili olarak istinaf başvurusunun esastan reddine dair kararları,
6) On yıl veya daha az hapis cezasını gerektiren suçlardan, ilk derece mahkemesince verilen beraat kararları ile ilgili olarak istinaf başvurusunun esastan reddine dair kararları,
7) Davanın düşmesine, ceza verilmesine yer olmadığına, güvenlik tedbirine ilişkin ilk derece mahkemesi kararları ile ilgili olarak bölge adliye mahkemesince verilen bu tür kararlar veya istinaf başvurusunun esastan reddine dair kararlar,
8) Yukarıda sayılanlarda gösterilen sınırlarda kalmak kaydıyla, gösterilen cezalardan ve kararlardan birden fazlasını içeren BAM kararları, temyiz edilemez. (CMK m.286/2)
İstinaf başvurusu, kararı veren ilk derece ceza mahkemesine istinaf istemini içeren bir istinaf dilekçesi verilerek yapılabilir. İstinaf başvurusu bir dilekçeyle yapılabileceği gibi kararı veren ceza mahkemesinin katibine beyanda bulunularak katibin bu konuyla ilgili tutacağı tutanağın hakim tarafından onaylanması ile de yapılabilir (CMK m.273/1). İstinaf başvurusu, Mahkemece kararın açıklanmasından itibaren 7 gün içinde yapılmalıdır. Bu kural sanığın bulunduğu duruşmada kararın açıklanması halinde geçerlidir. Sanığın hazır olmadığı duruşmada, yani sanığın yokluğunda kararın açıklanması halinde, 7 günlük istinaf yoluna başvuru süresi kararın sanığa tebliğinden itibaren başlar (CMK m.273/2).
Hangi Kararlara Karşı İstinaf Kanun Yoluna Başvurulabilir?
Kural olarak ilk derece ceza mahkemelerinin son kararlarına karşı istinaf kanun yoluna başvurulabilir (CMK m.272/1).
Hangi Kararlara Karşı İstinaf Kanun Yoluna Başvurulamaz?
1) Hapis cezasından çevrilen adlî para cezaları hariç olmak üzere, sonuç olarak belirlenen üçbin Türk Lirası dâhil adlî para cezasına mahkûmiyet hükümlerine,
2) Üst sınırı beşyüz günü geçmeyen adlî para cezasını gerektiren suçlardan beraat hükümlerine,
3) Kanunlarda kesin olduğu yazılı bulunan hükümlere, karşı istinaf yoluna başvurulamaz. (CMK m.272/3)
İlk derece Mahkemesi, istinaf başvurusu usulüne uygun yapılmışsa, dava dosyasını doğrudan İstinaf Mahkemesine gönderir (CMK m.277/2).
Ön inceleme aşamasında, istinaf başvurusuna dair hiçbir usuli eksiklik bulunmaması halinde BAM ceza dairesi istinaf başvurusunu esastan incelemeye başlar.
İstinaf Mahkemesi’nin Vereceği Kararlar Nelerdir?
İstinaf Mahkemesi yapacağı inceleme neticesinde aşağıdaki kararlardan birisini verecektir:
1) İstinaf başvurusunun dosya üzerinden inceleme yapılarak “esastan reddine”,
2) İstinaf başvurusunun Yerel Mahkeme kararındaki hukuka aykırılıklar dosya üzerinden“düzeltilerek esastan reddine” (düzelterek onama),
3) İstinaf incelemesi neticesinde önemli bir hukuka aykırılık (CMK m.289) tespit edilmesi halinde “hükmün bozulmasına ve dosyanın yeniden karar verilmek üzere Yerel Mahkemeye gönderilmesine”,
4) “Davanın İstinaf Mahkemesinde yeniden görülmesine” ve duruşma hazırlığı işlemleri yapılmasına.
İstinaf Mahkemesi’nin Hangi Kararları Temyiz Edilebilir?
1) Bölge Adliye Mahkemesi Ceza Dairelerinin bozma kararı dışında kalan hükümleri temyiz edilebilir. (CMK m.286/1)
2) Hükümden önce verilip hükme esas teşkil eden veya başkaca kanun yolu öngörülmemiş olan mahkeme kararları da hükümle beraber temyiz olunabilir.
İstinaf Mahkemesi’nin Hangi Kararları Temyiz Edilemez?
1) Bölge adliye mahkemelerinin, ilk derece mahkemeleri tarafından verilen beş yıl veya daha az hapis cezaları ile miktarı ne olursa olsun adli para cezalarına karşı istinaf başvurusunun esastan reddine dair verdiği kararları,
2) Bölge adliye mahkemelerinin, ilk derece mahkemelerinden verilen beş yıl veya daha az hapis cezalarını artırmayan kararları,
3) Bölge adliye mahkemelerinin, ilk derece mahkemelerinin görevine giren ve kanunda üst sınırı iki yıla kadar (iki yıl dahil) hapis cezasını gerektiren suçlar ve bunlara bağlı adli para cezalarına ilişkin verdiği her türlü kararları,
4) Bölge adliye mahkemelerinin, ilk derece mahkemelerinin adli para cezasını gerektiren suçlarla ilgili verdiği hükümlere ilişkin verdiği her türlü kararları,
5) Sadece eşya veya kazanç müsaderesine veya bunlara yer olmadığına ilişkin ilk derece mahkemesi kararları ile ilgili olarak istinaf başvurusunun esastan reddine dair kararları,
6) On yıl veya daha az hapis cezasını gerektiren suçlardan, ilk derece mahkemesince verilen beraat kararları ile ilgili olarak istinaf başvurusunun esastan reddine dair kararları,
7) Davanın düşmesine, ceza verilmesine yer olmadığına, güvenlik tedbirine ilişkin ilk derece mahkemesi kararları ile ilgili olarak bölge adliye mahkemesince verilen bu tür kararlar veya istinaf başvurusunun esastan reddine dair kararlar,
8) Yukarıda sayılanlarda gösterilen sınırlarda kalmak kaydıyla, gösterilen cezalardan ve kararlardan birden fazlasını içeren BAM kararları, temyiz edilemez. (CMK m.286/2)