CEZA İNFAZ KURUMLARINA GİRİŞTE ARAMA

Ceza infaz kurumlarına girişte yapılan arama zaman zaman uygulamada sıkıntılara ve bunun doğal sonucu olarak tartışmalar yaşanmasına neden olmaktadır.

Ceza infaz kurumları, cezaya muhatap olan kişilerin cezalarının infaz edildiği yerlerdir. Doğal olarak pek çok sıkıntı yaşayan insanın bulunduğu bu mekânlara giriş ve çıkışlar bazı önlemlere tabi tutulmaktadır.

Kural olarak ceza infaz kurumlarına giren herkes bir denetime tabi tutulmaktadır.

Ceza infaz kurumlarına girişte yapılacak arama ile ilgili kurallar, Hükümlü ve Tutukluların Ziyaret Edilmeleri Hakkındaki Yönetmeliğin “Ceza infaz kurumlarına girişte arama” başlıklı 6. Maddesinde hüküm altına alınmıştır.

Öncelikle ceza infaz kurumları ile kastedilen kurumların neler olduğu açıklığa kavuşturulmalıdır.

Ceza infaz kurumları kapsamında olan kurumlar (m. 4)

1) Kapalı ceza infaz kurumları ceza infaz kurumları,

2) Yüksek güvenlikli kapalı ceza infaz kurumları,

3) Kadın kapalı ceza infaz kurumları,

4) Çocuk kapalı ceza infaz kurumları,

5) Gençlik kapalı ceza infaz kurumları,

6) Açık ceza infaz kurumları ile gözlem ve sınıflandırma merkezleri

7) Çocuk eğitimevleri.

Bu nedenle yönetmeliğin altıncı maddesi de bu kurumlar için geçerli olacaktır.

Ceza infaz kurumlarına girişte yapılacak arama ile ilgili uygulanacak olan kurallar şunlardır:

1. Duyarlı kapıdan geçme zorunluluğu (herkes için geçerli)

Ceza infaz kurumu görevlileri ve dış güvenlik görevlileri dâhil olmak üzere, sıfat ve görevi ne olursa olsun, ceza infaz kurumlarına girenler duyarlı kapıdan geçmek zorundadır. (m. 6/1; CGTİHK m. 86/3)

2. Metal detektörle arama

Ceza infaz kurumlarına girişte bulunan duyarlı kapıdan geçtikten sonra bu kişilerin üstleri metal detektörle aranacaktır. (m. 6/1; CGTİHK m. 86/3)

Metal dedektörler, bina girişlerinde, giriş yapan kişilerin üzerinde yasak eşya veya silah niteliğindeki metal eşyaların var olup olmadığını belirlemek amacıyla kullanılır. Yeni tip metal detektörlerde bulunan LED ler sayesinde metalin kişinin hangi bölgesinde olduğu da belirlenebilmektedir.

Hassasiyet ayarları önceden yapılabilen metal kapı dedektörleri ile kişilerin üzerinde bulunan bozuk para, anahtarlık, kemer tokası, düğme gibi insanların üzerinde genel olarak bulunabilecek metallere karşı uyarı vermesinin engellenebilmesi mümkündür.

Herhangi bir binaya giriş yapan şahısların tek tek aranması yerine bu işlemi kısa süre içinde gerçekleştiren metal kapı detektörü zamandan olduğu kadar kullanılacak personel sayısını azaltacak ve bu şekilde para ve insan gücünden tasarruf sağlanabilecektir. Kapı tipi metal dedektörü, kuruma giriş yapan bir kişinin üzerinde metal algıladığında bir güvenlik görevlisi el tipi dedektörle daha detaylı bir arama yapabilmesi de mümkün olacaktır.[1]

3. Eşyaların x-ray veya benzeri güvenlik sisteminden geçirilmesi

Ceza infaz kurumuna giriş yapan kişilerin eşyaları x-ray cihazından veya benzeri güvenlik sistemlerinden geçirilmesi gerekmektedir. (m. 6/1)

4. Bütün işlemlerin yerine getirilmesine rağmen şüpheli biri durumun bulunması hali (elle arama)

Yukarıda belirtilen aşamalardan geçen kişiler ayrıca şüpheli bir durumun bulunması halinde elle aranmalıdır. (m. 6/1; CGTİHK m. 86/3)

5. Güvenlik sisteminin bulunmadığı yerler

Bu cihazların bulunmadığı yerlerde arama ve kontrol elle yapılacaktır.

6. Elle aramanın uygulanmayacağı kişiler

Ceza infaz kurumlarına girişte bazı kişilerin üzerinde elle arama işlemi yapılamaz. Bu özneler şunlardır:

1) Milletvekilleri,

2) Mülkî amirler,

3) Hâkim, Cumhuriyet savcıları ve bu sınıftan sayılanlar,

4) Avukatlar,

5) Noterler,

6) Ceza infaz kurumları ve tutukevleri kontrolörleri,

7) Ceza infaz kurumları ve tutukevleri izleme kurulu başkan ve üyeleri,

8) Uluslararası sözleşmelerle yetkileri tanınmış kişi ve kuruluşların temsilcileri,

9) Ceza infaz kurumu ve tutukevi koruma birlik komutanı

10) Kurum müdürü.

Ceza infaz kurumlarına girişte yukarıda belirtilen kişilerin üstleri elle aranamaz. Bununla birlikte, ağır cezayı gerektiren suçüstü hâlleri varsa bu kişiler de elle arama işlemine muhatap olabilir.

Ceza Ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun’un[2] (CGTİHK) 86/1 maddesine göre; kapalı ve açık ceza infaz kurumlarına ziyaret veya görüşe gelen resmî heyet ve özel kişiler, kurum güvenliğini tehlikeye sokacak davranışlar sergilememelidir. Bu kişiler kurum güvenliği için alınan ve uygulanan yasal ve idarî tedbirlerin değiştirilmesini talep etmeleri mümkün değildir.

Duyarlı kapı cihazının ikazının sürmesi

Duyarlı kapı cihazının ikazının sürmesi hâlinde bu kişiler ancak, elle aramayı kabul ettikleri takdirde kuruma girebilmeleri mümkün olacaktır. (CGTİHK m. 86/3)

Kuruma giren bayanların elle aranması

Ceza infaz kurumuna giren bayanlar, elle arama yapılmasını gerektiren durumların varlığı halinde, bayan infaz koruma memurları veya bayan jandarma görevlileri tarafından aranacaktır.

Fakat bu görevlilerin bulunmaması durumunda ise ceza infaz kurumu müdürünün talebi ve Cumhuriyet başsavcısının talebi üzerine, mülki amir tarafından görevlendirilecek bayan memurlarca giriş yapan bayanların üzerleri aranacaktır. (m. 6/2)

Avukatların ziyaretleri ve savunmaya ilişkin belgelerin incelenememesi

Ceza infaz kurumlarına hükümlü veya tutuklularla görüşmek için giren avukatlarca savunmaya ilişkin olduğu yazılı olarak beyan edilen belge ve dosyalar incelemeye tâbi tutulmayacaktır. (CGTİHK m. 86/4)

Ceza infaz kurumuna girişte yapılacak aramalar insan onuru ile uyumlu olması zorunluluğu

Ceza infaz kurumuna ziyaret amacıyla gelen kişiler ile ilgili yapılacak işlemler ve aramaların insan onuruna saygı esasına uygun olması gerekmektedir. (CGTİHK m. 86/7) Bu nedenle insan onuru ile bağdaşmayan ve kişileri küçük düşüren davranışlardan kaçınılmalıdır.

Eşyaların çıkışta sahibine verilmek üzere teslim alınması

Konusu suç oluşturmayan ve ceza infaz kurumlarına sokulması yasak olan her türlü eşya, ziyaret amacıyla gelen kişilerden teslim alınarak, çıkışta sahibine verilir. Ziyaret sırasında bu eşyalar idare tarafından muhafaza altına alınır. (CGTİHK m. 86/5)

Kurumlara sokulması yasak olan eşyaların durumu

İnfaz kurumunun düzen ve güvenliğini sağlamak amacıyla bazı eşyaların kuruma sokulması yasaktır. Hükümlülerin sağlığını bozabilecek nitelikteki eşya ve maddeler ile her türlü iletişim araçları ve taşıma izin belgesi olsa da silâhların kuruma sokulması mümkün değildir. Ziyaret ve görüşlerde hükümlülere para, kıymetli evrak ve eşya verilmesi söz konusu olamaz. (CGTİHK m. 86/2)

5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 297/1 maddesine göre, İnfaz kurumuna veya tutukevine silah, uyuşturucu veya uyarıcı madde veya elektronik haberleşme aracı sokan veya sokmaya çalışan kişiler suç işlemiş olacaktır.

Bu nedenle ceza infaz kurumuna girişte yapılan bu arama işlemleri de genel olarak kurumlara yasak eşyaların girişinin önlenmesi ile ilgili olarak yapılmaktadır.

Bu anlamda hangi eşyaların yasak olduğunu belirlemek gerekecektir.

5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 297. Maddesine göre ceza infaz kurumlarına sokulması ve bulundurulması yasak olan eşyalar şunlardır.

1) Silah, (TCK m. 297/1)

2) Uyuşturucu veya uyarıcı madde (TCK m. 297/2),

3) Elektronik haberleşme aracı (TCK m. 297/3),

4) Firarı kolaylaştırıcı her türlü alet ve malzeme (TCK m. 297/2-a),

5) Her türlü saldırı ve savunma araçları ile yangın çıkarmaya yarayan malzeme (TCK m. 297/2-b),

6) Alkol içeren her türlü içecekler (TCK m. 297/2-c),

7) Kumar oynanmasına olanak sağlayan eşya ve malzemeler (TCK m. 297/2-d),

8) TCK’nin 188 inci maddede tanımlanan suçlar saklı kalmak üzere, yeşil reçeteye tabi ilaçlar (TCK m. 297/2-e),

9) Kurum idaresince incelenmek üzere alınanlar hariç, mahkemelerce yasaklanmış veya suç örgütlerini temsil eden yayın, afiş, pankart, resim, sembol, işaret, doküman ve benzeri malzemeler ile örgütsel haberleşme araçları (TCK m. 297/2-f),

10) Yetkili makamlarca izin verilenler hariç, ses ve görüntü almaya yarayan araçları (TCK m. 297/2-g).

Yukarıda belirtilen eşyaların ceza infaz kurumuna sokulması ve kurum içinde bulundurulması suç olarak tanımlanmıştır. Genel olarak ceza infaz kurumuna girişte yapılan bu arama işlemleri de bu tür eşyaların kurum içine girişinin engellenmesi ve kurum güvenliğinin sağlanması amacıyla yapılmaktadır.