Boşanma, Türk Medeni Kanunca düzenlenmiş evlilik birliğini sona erdirme halidir. Kanun, evlilik birliği, ortak hayatı sürdürmeleri kendilerinden beklenmeyecek derecede temelinden sarsılmış olursa, eşlerden her biri boşanma davası açabilir demektedir. Buna göre boşanma davasının açılması ile birlikte, nafaka, maddi ve manevi tazminat, ev eşyalarının paylaşımı vb. gibi boşanmanın eki niteliğindeki hukuki sorunların da çözülmesi gerekmektedir. Dolayısıyla boşanma davası somut olaya ve tarafların isteğine göre anlaşmalı ve çekişmeli olarak gerçekleşebilmektedir.
Anlaşmalı boşanma nedir? Anlaşmalı boşanma nasıl olur? Anlaşmalı boşanmanın gerçekleşebilmesi için kanuni şartlar nelerdir? Gibi soruların cevabını bu yazıda bulabilirsiniz.
Anlaşmalı boşanma esasında boşanmak isteyen çiftler için hukuki bağlamda çok daha kısa sürede sonuca ulaşan çok daha kolay bir yoldur. Anlaşmalı boşanma yoluna başvurulması temelinde tarafların boşanmanın sebepleri ve sonuçları hususunda anlaşmış olmaları beklenir. Söz konusu anlaşmanın taraflar arasında düzenlenip imzalanmış bir protokolle sabit olması beklenmektedir. İşbu protokol evliliğin bitirilmesinin akabinde ortaya çıkacak hukuk problemleri ortadan kaldırmaya yönelik olmalıdır. Yani evlilik birliğinin meydana getirdiği nafaka, velayet, maddi ve manevi tazminat ve ev eşyalarının paylaşımı gibi konulara cevap veren nitelikte olmalıdır. 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu 166/3 maddesinde anlaşmalı boşanmanın gerçekleşebilmesini şu şekilde düzenlemiştir;
Evlilik en az bir yıl sürmüş ise, eşlerin birlikte başvurması ya da bir eşin diğerinin davasını kabul etmesi hâlinde, evlilik birliği temelinden sarsılmış sayılır. Bu hâlde boşanma kararı verilebilmesi için, hâkimin tarafları bizzat dinleyerek iradelerinin serbestçe açıklandığına kanaat getirmesi ve boşanmanın malî sonuçları ile çocukların durumu hususunda taraflarca kabul edilecek düzenlemeyi uygun bulması şarttır. Hâkim, tarafların ve çocukların menfaatlerini göz önünde tutarak bu anlaşmada gerekli gördüğü değişiklikleri yapabilir. Bu değişikliklerin taraflarca da kabulü hâlinde boşanmaya hükmolunur. Bu hâlde tarafların ikrarlarının hâkimi bağlamayacağı hükmü uygulanmaz.
Türk Medeni Kanunu ilgili maddesi boşanma davasının anlaşmalı olabilmesi için birkaç şart öngörmüştür.
1. Evliliğin en az 1 yıl sürmüş olması: Anlaşmalı boşanmanın yapılabilmesi için en önemli şart evlilik birliğinin en az 1 yıl sürmüş olmasıdır. 1 yıllık süre resmi nikah tarihinden itibaren başlayacak 1 yıllık süreyi ifade eder. Nişanlı yahut imam nikahlı geçirilen süreler bu sürece dahil edilemez.
2. Eşlerin mahkemeye beraber başvurmuş ya da bir eşin açtığı boşanma davasını diğer eşin kabul etmiş olması gerekir: Anlaşmalı boşanma davasının gerçekleşebilmesi için eşler mahkemeye beraber başvurabilecekleri gibi bir eş diğerine karşı dava açtıktan sonra kendisine dava açılan eşin mevcut davayı kabul etmesiyle de anlaşmalı boşanma yoluna gidilebilmektedir. Burada önemli olan husus davanın taraflarca kabulüdür.
3. Tarafların hakim huzurunda boşanma iradelerini açıklamaları gerekmektedir: Kanun açık bir biçimde tarafların duruşma esnasında, hakim huzurunda boşanmaya dair irade beyanını istemektedir. Yani yalnızca protokol üzerinde anlaşıp davayı açmak yeterli olmayacaktır. Duruşma esnasında tarafların hazır bulunup boşanmaya yönelik iradelerini belirtmeleri gerekmektedir.
4. Hakim, boşanmanın mali sonuçları ile çocukların durumu ile ilgili düzenlemeyi uygun bulması gerekir: Anlaşmalı boşanma protokolünde belirli konuların sonuçlarının var olması gerektiğinden bahsetmiştik fakat burada önemli olan bu hususların taraflar için adil olmasıdır. Örneğin velayet hususu düzenlenirken müşterek çocukların yalnızca bir tarafta olması ve diğer taraf ile görüştürülmemesi kabul edilemez. Dolayısıyla hakimin ilgili protokolü uygun bulunması ilgili kanun çerçevesinde aranmaktadır. Hakimin yaptığı değişikliklerin taraflarca da onayı gerekmektedir.
ANLAŞMALI BOŞANMA DAVASI ÇEKİŞMELİYE ÇEVİRLEBİLİR Mİ?
Gerek anlaşmalı boşanma davası gerekse çekişmeli boşanma davası bir diğer türe çevrilebilmektedir. Anlaşmalı boşanma şeklinde karar aşamasına gelmiş bir dava hükmün bir üst mahkemeye taşınması halinde çekişmeli boşanmaya çevrilebilmektedir. Yani anlaşmalı boşanma esnasında imzaladığınız protokolde yanılgıya uğradığınızı düşünüyorsanız ilgili kanun protokol ve beyanı son durak olarak belirlemediğinden boşanma davanızı çekişmeli olarak da görebilirsiniz.
Çekişmeli boşanma davası olarak açılan ve hatta birkaç celse ilerlemiş bir boşanma davasında ise daha kolay yol olan anlaşmalı boşanmaya gidebilmeniz mümkündür. İlgili kanun hükmünce belirlenmiş şartları taşıyor olmanız halinde çekişmeli boşanma davanızı anlaşmalı boşanma davasına çevirebilirsiniz.
ANLAŞMALI BOŞANMA PROTOKOLÜ ÖRNEĞİ
…… AİLE MAHKEMESİ SAYIN HAKİMLİĞİNE
ANLAŞMALI BOŞANMA PROTOKOLÜ
DAVACI : …………………. (TC……………….. )
DAVALI : …………………. (TC………………. )
Davacı eş ………………..ile davalı eş ………………………….., …… yıldır devam eden evliliklerini ortak olarak almış oldukları karar neticesinde boşanarak sonlandırma hususunda mutabık olup, bu boşanmanın gerek müşterek çocuklara ilişkin ve gerekse mâli neticeleri konusunda iş bu protokolde yer alan hükümlere uymayı karşılıklı olarak kabul etmişlerdir.
HÜKÜMLER :
I. BOŞANMA KONUSU : Her iki taraf da evlilik birliğinin temelinden sarsılmış olduğu fikrinde mutabık olup, boşanmak hususunda ortak bir karara varmışlardır.
II. VELAYET VE İŞTİRAK NAFAKASI : Taraflar, müşterek çocukları olan ….yaşındaki….. ile … yaşındaki…..’nın velayetinin davacı/davalı anne …………………..’e verilmesi hususunda anlaşmışlardır. Baba müşterek çocukları için aylık ….’şer TL iştirak nafakası ödemeyi kabul etmiştir.
III. NAFAKA VE TAZMİNAT HUSUSU: Tarafların birbirlerinden hiçbir surette nafaka ve maddi-manevî tazminat talebi bulunmamaktadır. Gerek bu dosya kapsamında ve gerekse ileriye dönük olarak bu taleplerinden gayrı kâbil-i rücu olarak feragat etmişlerdir.
IV. ORTAK MAL PAYLAŞIMI ve KİŞİSEL EŞYALAR KONUSU: Taraflar ortak mal ve her türlü kişisel eşyalar ile ziynet eşyası (takılar) konusunda kendi aralarında yapmış oldukları anlaşma çerçevesinde paylaşımı gerçekleştirmiş olup, tarafların bu konuda birbirlerinden gerek bu davada gerekse ileriye dönük olarak hiçbir hak talepleri bulunmamaktadır. Bu kapsamda tarafların ortak mallarından;
1. ……….. (Bu kısım altında madde madde –varsa- ortak mallar konusundaki paylaşıma ilişkin ayrıntılı açıklamalarla, bu malların eşlerden hangisine bırakıldığı yazılacaktır.)
2. …………
V- VEKALET ve YARGILAMA MASRAFLARI KONUSU : Tarafların birbirlerinden vekalet gideri ve yargılama masraflarına ilişkin hiçbir talebi bulunmamaktadır.
VI- (Altı) madde ve iki nüshadan müteşekkil iş bu protokol, kendi içerisinde bir bütün olup tarafların hür iradesi ile hazırlanmıştır. Taraflar arasında anlaşmalı boşanmanın gerçekleşmemesi durumunda hiçbir hükmü bulunmamaktadır.
SONUÇ : Taraflar yukarıda madde madde yazılı hususlarda ortak ve hür iradeleri ile mutabakata varmış olup, iş bu protokol mahkemeye arz edilmek üzere taraflarca birlikte imza altına alınmıştır.
DAVACI DAVALI
İmza İmza