Nedir Bu Blockchain?
4. sanayi devrimi olarak nitelendirilen Blockchain teknolojisi, yani blok zinciri kısaca, şifrelenmiş işlem takibi sağlayan bir veri tabanı olarak bilinmektedir. Temelde şifre altına alınmış olan işlemlerin kaydedilmesini sağlamaktadır. Sisteme dâhil olan her kişi, sistemdeki iki kişi tarafından yapılan gönderimi onaylayarak verilerin kaydını tutmaktadır. Blockchainin genel mantığı aracıları ve merkezi bir otoriteye olan ihtiyacı ortadan kaldırmaktır. Biz blockchaini sadece kripto parayla tanımış olsak da bu teknoloji diğer ülkelerde birçok alanda kullanılmaktadır. Bankalar, akıllı sözleşmeler, noter işlemleri, para transferleri gibi veriyi aracısız aktarmak isteyen tüm platformlarda bu teknoloji kullanılabilmektedir. Blockchainle bağış toplama, seçim yapma, oy sayımları gibi işlemler de aracısız olarak yapılabilmektedir. Aynı zamanda Blockchain teknolojisi herkese açık olmasına rağmen, içerisindeki veriler gelişmiş şifreleme kullanılarak doğrulandığı için bu verilerin saldırıya uğrama ve değiştirilme olasılığı azdır. Özellikle Estonya’da seçimler blockchain tabanlı sistemlerde yapılmakta ve vatandaşlar oy verdikten sonra bu veri blocklandığı için oy, değiştirilemez hale gelmektedir. Bu nedenle blockchainin güvenli bir sistem olduğunu söyleyebiliriz. Estonya, seçimleri blockchain üzerinden yaptığı gibi eğitim, sağlık, emlak gibi kamusal hizmetlerde de kamu kuruluşlarına gitmeye gerek kalmadan blockchain üzerinden bu işlemleri gerçekleştirmektedir. Kanada ise kimlik kartlarında blockchain teknolojisini kullanmaktadır. Ayrıca birçok ülke de kripto para ile ticaret yapabilmektedir. Blockchainin masrafsız, şeffaf ve güvenilir olması nedeniyle gelecekte bu teknolojinin tüm dünyaya yayılacağı düşünülmektedir.
Şeffaflık ve Mahremiyet:
Blockchain teknolojisinin farklı alanlarda yüzlerce faydası varken aynı zamanda karşı karşıya olduğu bazı zorluklar da vardır. Örneğin şeffaflık sağlanırken gizliliği korumak zorunda olması bu zorlukların başında gelmektedir. Peki, bu şeffaflık ile mahremiyet arasındaki ince çizgi nasıl korunacaktır? Gizlilik ve mahremiyet ihlal edilmeden şeffaflık sağlanabilecek midir? İşte bunlar hala daha sorduğumuz sorulardır. Sistem her ne kadar güvenilir olsa da gizlilik ve mahremiyet konusunda sistemde bazı açıklar olduğu görülmektedir. Her alanda olduğu gibi blok zinciri ve kripto paralar teknolojisinin de kötüye kullanımını görebilmekteyiz. Üst seviyede bizlere şeffaflık sağlarken aynı zamanda da bireylerin mahremiyetini korumayıp gizliliği suiistimal ederse insanların bu sisteme olan güveni yitebilecektir. Nitekim blokzincirinde gizliliğin kati olmaması kafalarda soru işaretlerine neden olmaktadır.
İEEE (The Institute of Electrical and Electronics Engineers) bu konuda gerekli çalışmaları yaptığını açıklamıştır. İEEE güvenlik ve mahremiyet konusunda getirilecek sınırlamalar sayesinde kurulacak sistemlerin, yaşanan ya da yaşanabilecek olası hak ihlalleri ve suiistimallerin önüne geçme imkânı vereceğini söylemektedir.
Blockchainin Hukuki Boyutu:
Blockchainin ortaya çıkması ile doğal olarak blockchain hukuku adı altında yeni bir hukuk dalı oluşmuştur. Hukuk alanında belgelerin kanıt niteliği sağlaması için blockchain ile kripto imza söz konusu olmaktadır. Bu kripto imza sayesinde belgelerin güvenilirliği sağlanmıştır.
Türk hukukunda blockchain hukuku henüz düzenlenmemiştir. Blockchain için gerekli açıklamaları BDDK ve SPK yapmaktadır. Halihazırda hukukumuzda herhangi bir düzenleme yapılmış olmasa da blockchain teknolojisinin geleceği üzerinden beklenti oldukça yüksek durumdadır. Sermaye Piyasa Kurulu raporuna göre blockchain, gelecekte para birimlerinin ve dünyada mevcut olan örneklerinin yanında sağlık, eğitim, sigorta ve birçok sektörde de hakimiyet kuracak durumdadır. Avrupa parlamentosu ise çıkardığı blockchain raporuyla elektronik seçim, telif hakları, bitcoin ve akıllı sözleşmeler konularını derinden incelemiş ve bu konudaki yeni düzenlemeler getirmiştir.
Blockchain Hukukunun Kullanım Alanları:
Blockchain hukuku günümüzde birçok alanda kullanılmaktadır. Telif-patent işlemlerinde kullanımına örnek olarak Spotify, blockchain teknolojisiyle telifsiz müziklerin tespitini gerçekleştirmektedir. Bu sayede yaşanabilecek olası hak ihlallerinin önüne geçmiştir. Sigortacılıkta ise evrakların şeffaflığı büyük oranda önem taşımaktadır. Blockchainin yapısı sayesinde tüm evraklar herkeste bulunabilmekte ve evrakta sahtecilik engellenebilmektedir.
Ticaret alanına baktığımızda kripto paralarla birlikte blockchain ticarette de kullanılmaktadır. Şifreli kripto para sayesinde iki ülke arasında yapılacak olan para transferlerini kolaylaştırmaktadır. Cep telefonlarındaki online cüzdan uygulamaları ile yurt dışına çıkıldığında bireylerin yanına nakit para alması gerekmemektedir.
Ülkemizde de ticarette kripto para kullanılması gitgide yaygınlaşmaktaydı fakat 16 Nisan 2021 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanan “Ödemelerde Kripto Varlıkların Kullanılmamasına Dair Yönetmelik” ile bu kullanım regüle edilerek sınırlandırıldı. Yönetmeliğin 3. maddesince kripto varlıkların ‘para’ olarak nitelendirilemeyeceği ve dolayısıyla ödemelerde doğrudan veya dolaylı şekilde kullanılamayacağı belirtilmiştir. Yani artık ticari alım-satımlarda kripto para kullanılamayacaktır.
Sosyolojik Açıdan Blockchain:
Blockchain teknolojisinin sosyolojik açıdan insan hayatı üzerinde etkisi oldukça fazla olacaktır. Bunun nedeni blockchain teknolojisinin insan kaynaklı tüm hata ve aksaklıkların önüne geçeceği düşünülmektedir. 4. sanayi devrimi ve sessiz devrim olarak da nitelendirilen blockchain, bireyi ilgilendiren her alanda insan hayatına çok önemli çözümler ve kolaylıklar sağlayacaktur. Eğer gelecekte hayatımızın her alanında bu teknoloji yer alırsa sosyolojik olarak köklü değişimlere gidilmesi ve bireyler için yeni düzenlemeler yapılması gerekmektedir.
Av. Begüm GÜREL (LL.M.) & Hukuk Fakültesi Öğrencisi Naile Nur SAVAŞ