Biber gazı, biber spreyi veya OC gazı (Oleoresin Capsicum), kolluk kuvvetleri tarafından toplumsal olaylarda, kanunun meşru bulduğu durumlarda kullanılan, sivil kişilerce ise kişisel savunmada ve hayvan saldırılarına karşı korunmada tercih edilen bir göz yaşartıcı gazdır. Gaz, gözlerde kontrolsüz gözyaşı akmasına, yoğun acı hissine ve hatta geçici körlüğe yol açabilecek kimyasal bileşenler içermektedir. Gazın etkisiyle oluşan enflamasyon gözlerin kapanmasına neden olarak görüşü engeller.
Bu geçici körlük hali, kolluk kuvvetlerine müdahale ettikleri kişileri daha kolay kontrol etme, yönlendirme ve kısıtlama imkânı sunar. Kişisel savunma amaçlı kullanımda ise, biber gazı saldırganın hareketlerini kısıtlayarak, kullanan kişinin kendisini koruma kapasitesini artırır. Bu etkiler, biber gazını hem kamusal güvenlik hem de kişisel korunma için yaygın ve etkili bir savunma aracı haline getirmiştir.
BİBER GAZI TAŞIMAK YASAL MIDIR ?
Türk Ceza Kanunu’nun 2. maddesi uyarınca, "Kanunun açıkça suç saymadığı bir fiil için kimseye ceza verilemez ve güvenlik tedbiri uygulanamaz. Kanunda yazılı cezalardan ve güvenlik tedbirlerinden başka bir ceza ve güvenlik tedbirine hükmolunamaz." Bu ilke doğrultusunda belirtmek gerekir ki kanunlarımızda biber gazı taşımak şeklinde bir suç tanımı bulunmamaktadır. Dolayısıyla, yasalarımıza göre kişisel savunma amacıyla biber gazı taşımak suç teşkil etmemektedir. Ancak, biber gazı taşımak silah taşımak anlamına gelmemekle birlikte, bu gazın kullanılarak birini yaralama fiili, silahla yaralama kapsamında değerlendirilebilmektedir. Biber gazının taşınması suç olmasa da, bu durum biber gazının her olayda ve her şekilde kullanılabileceği anlamına gelmediği açıktır. Biber gazı kullanımı meşru savunma sınırları içerisinde kullanıldığında hukuka uygun bir kullanımdan bahsedilebilir.
BİBER GAZININ KULLANIMI DURUMUNDA CEZAİ SORUMLULUK NEDİR?
Yargıtay 3. Ceza Dairesinin 2011/38244 Esas 2013/6627 Karar Sayılı 20/02/2013 Tarihli ilamında biber gazı kullanımı silah olarak nitelendirilmiştir. Söz konusu karar hukuken ve kanunen doğru olup, Türk Ceza Kanununda silah tanımını bilmekte fayda vardır.
5237 Sayılı Türk Ceza Kanunumuzun 6. Maddesinin 1. Fıkrasının f bendinde silahın kanuni tanımı yapılmıştır. Bu tanıma göre “f) Silah deyiminden;
1.Ateşli silahlar,
2.Patlayıcı maddeler,
3.Saldırı ve savunmada kullanılmak üzere yapılmış her türlü kesici, delici veya bereleyici alet,
4.Saldırı ve savunma amacıyla yapılmış olmasa bile fiilen saldırı ve savunmada kullanılmaya elverişli diğer şeyler,
5.Yakıcı, aşındırıcı, yaralayıcı, boğucu, zehirleyici, sürekli hastalığa yol açıcı nükleer, radyoaktif, kimyasal, biyolojik maddeler
anlaşılması gerekmektedir.”
Görüldüğü üzere, biber gazı kullanımında, eylemin silahla işlendiği kabul edilmekte olup, kişilerin biber gazı kullanırken kanuna uygun bir şekilde hareket etmeleri gerektiği açıktır. Bu doğrultuda, biber gazının meşru müdafaa veya zorunluluk hali gibi hukuka uygunluk sebepleri kapsamında kullanımı mümkündür
MEŞRU SAVUNMA MAKSADIYLA BİBER GAZI KULLANIMI NEDİR?
Meşru müdafaa (meşru savunma), kişiye veya bir başkasına yönelmiş haksız bir saldırıya karşı, mevcut durum ve imkanlar dahilinde, saldırıyla orantılı bir güç kullanılarak saldırıyı bertaraf etmek amacıyla işlenen fiildir. Meşru Savunma, Türk Ceza Kanunu’nun 25. maddesinde
“Gerek kendisine ve gerek başkasına ait bir hakka yönelmiş, gerçekleşen, gerçekleşmesi veya tekrarı muhakkak olan haksız bir saldırıyı o anda hal ve koşullara göre saldırı ile orantılı biçimde defetmek zorunluluğu ile işlenen fiillerden dolayı faile ceza verilmez.” şeklinde düzenlenmiştir.
Kendisine karşı yöneltilen haksız saldırıyı engellemek amacıyla orantılı bir şekilde o andaki hal ve koşullara göre biber gazı kullanan kişi hakkında meşru müdafaa hükümleri uygulanmalıdır.
Meşru müdafaa kapsamında, kişi kendisine veya başkasına yönelmiş haksız bir saldırıya karşı o anki durum ve imkanlar dolayısıyla biber gazı kullanımının mutlaka orantılı olması gerektiği gibi bir takım şartları da içermesi gerekmektedir. Bunlardan ilki, meşru müdafaa hali için mutlaka gerçekleşen bir saldırı olması gerekmektedir. Saldırı, haksız bir saldırı olması gerekmektedir. Meşru bir saldırı durumunda, failin eylemi meşru müdafaa kapsamında değerlendirilmez. Meşru müdafaada saldırı ile savunma eş zamanlı olmalıdır. Saldırının başlamadığı hallerde veya başlama ihtimalinin düşük olduğu hallerde biber gazı kullanımı meşru müdafaa kapsamında değerlendirilmez. Biber gazı kullanımında dikkat edilmesi gereken bir diğer husus ise keyfiliktir. Meşru müdafaa, hem saldırı açısından hem de müdafaa açısından her fiil için ayrı ayrı değerlendirilmesi gereken bir kurumdur. Savunmaya ilişkin koşullar, saldırıya ilişkin şartlarla aynı anda vücut bulmalıdır. Meşru müdafaa kapsamındaki biber gazı kullanımı için savunma halinin zorunlu olması gerekmektedir. Eğer başka türlü saldırıya karşı konulabiliyorsa biber gazı kullanımı meşru müdafaa kapsamında değerlendirilmeyecektir.
Biber gazı kullanımı, yalnızca saldıran kişiye karşı yöneltilmelidir. Üçüncü bir kişiye karşı kullanılan biber gazı, meşru müdafaa kapsamında değerlendirilemez. Ayrıca, önemle belirtmek gerekir ki, meşru müdafaada saldırı ile savunma arasında orantılılık bulunmalıdır. Savunmanın, saldırının doğurduğu tehlikeyle ölçülü olması, meşru müdafaanın hukuka uygun kabul edilebilmesi için temel bir şarttır.
Orantısız savunma, meşru müdafaa sınırlarının aşılmasına neden olabilir ve bu durum cezai sorumluluk doğurabilir.
BİBER GAZI BİREYSEL SAVUNMADA KULLANILABİLİR Mİ ?
Biber gazı taşımak silah taşımak anlamına gelmemekle birlikte, bu gazın kullanılarak birini yaralama fiili, silahla yaralama kapsamında değerlendirilebilmektedir. Biber gazının taşınması suç olmasa da, bu durum biber gazının her olayda ve her şekilde kullanılabileceği anlamına gelmediği açıktır. Biber gazı kullanımı meşru savunma sınırları içerisinde kullanıldığında hukuka uygun bir kullanımdan bahsedilebilir. Biber gazı kullanımının mutlaka saldırı ile orantılı olması gerekir. Bir saldırı söz konusu değilken, saldırı sonrası, saldırının şiddetine uygun olmayacak bir şekilde kullanılması durumunda cezai sorumluluk doğurabilecektir. Bu gazın meşru çerçevede kullanılması, hukuka uygunluk sebebi ve koşulların oluşması halinde Türk Ceza Kanunumuza göre cezalandırılmayacaktır.
Özetle, biber gazı taşımak, kanunlarımızda suç olarak tanımlanmadığından, kişiler tarafından bireysel amaçlarla taşınabilir. Ancak, kişiler kendilerine yöneltilen saldırılara karşı meşru savunma hükümlerine uygun şekilde hareket ettikleri sürece biber gazını kullanabilirler. Bu bağlamda, orantılılık ilkesine riayet edilmesi ve savunmanın yalnızca saldırgana yönelik olması, biber gazı kullanımının hukuka uygun kabul edilmesi için gereklidir.
Av. Emrah KARATAY
Hukuk Fakültesi Öğrencisi Lara Nur KEKLİK