Bu yazımızda, önceki bedelli askerlik düzenlemeleri ile son olarak getirilen 7179 sayılı Askeralma Kanunundaki bedeli askerlik düzenlemesi açısından, bedelli askerlik için işten ayrılan işçinin kıdem tazminatına hak kazanabilme meselesi incelenecektir.
Bedelli askerlik, çeşitli tarihlerde geçici olarak düzenlenen ve belirli bir miktarın yatırılması halinde zorunlu askerliğin son derece kısaltılması veya hiç askerlik yapılmayarak, askerlik yapılmış sayılması sonucunu doğuran bir askerlik çeşididir. Daha önce geçici kanunlarla getirilen bedelli askerlik, 7179 sayılı Askeralma Kanunu ile bedelli askerlik devamlı bir düzenlemeye kavuşturulmuştur.
Bedelli askerliğin tarihçesine girmeden, 2011 den 7179 sayılı Askeralma Kanununa kadar çıkarılan bedelli askerlik kanunlarını aşağıdaki şekilde sıralayabiliriz.
- 15 Aralık 2011 tarihli Resmi Gazetede yayınlanan 6252 sayılı Askerlik Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun
Bu Kanunda temel askerlik eğitimi düzenlemesi bulunmamaktadır.
- 13 Aralık 2014 tarihli Resmi Gazetede yayınlanan 6582 sayılı Askerlik Kanunu ile Sözleşmeli Erbaş ve Er Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun
Bu Kanunda temel askerlik eğitimi düzenlemesi bulunmamaktadır.
- 3 Ağustos 2018 tarihli Resmi Gazetede yayınlanan 7146 sayılı Askerlik Kanunu ile Diğer Bazı Kanunlarda ve 663 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun
Bu Kanunda 21 gün temel askerlik eğitimi ve bu süre zarfında ücretsiz izinli sayılmaya dair düzenleme bulunmaktadır.
- 26 Haziran 2019 tarihli Resmi Gazetede yayınlanan 7179 sayılı Askeralma Kanunu
Bu Kanunla bedelli askerlik devamlı bir düzenlemeye kavuşturulmuştur. Bir aylık temel askerlik eğitimi olmakla beraber, bu süre zarfında ücretsiz izinli sayılmaya dair herhangi bir düzenlemeye yer verilmemiştir.
Öncelikle, temel askerlik eğitiminin getirilmediği kanuni düzenlemeler bakımından kıdem tazminatına hak kazanma meselesine dair Yargıtay 9. Hukuk Dairesinin bir kararına yer verelim. Yargıtay 9. Hukuk Dairesinin, E.2014/15064, K.2015/31360 sayılı ve 05.11.2015 tarihli oy çokluğu ile verilen kararda, bedelini ödeyip hiç askere gitmese dahi, işten ayrılırsa işçinin kıdem tazminatı alabileceği sonucuna varılmış ise de, kararın karşı oyunda da belirtildiği üzere, “Davacının istifadan 4 gün sonra 04.06.2012 tarihinde bedelli askerlik başvurusunda bulunduğu ve askerliğini bedelli yaptığı, bir gün dahi silah altına alınmadığı da sabittir. 1475 sayılı Yasanın 14/1-3 maddesiyle tanınan hakkın fiilen askerlik yapmak için mecburen işyerinden ayrılmak zorunda olanlara yönelik olması karşısında askerlik yükümlülüğünü yerine getirmek yerine bedelini ödeyerek bu yükümlülükten kurtulan işçi 1475 sayılı Yasanın 14/1-3 maddesinde tanınan haktan yararlanamaz.” şeklinde yapılan değerlendirme kanaatimizce daha isabetlidir. Çünkü, sadece bedelini ödeyip hiç askere gitmeme halinde, işçinin işten ayrılması için hiçbir sebep bulunmamaktadır.
Bedelli askerliğin, bildiğimiz 6 aylık-12 aylık normal askerlikten farklı olduğu söylenemez, çünkü bedelli askerlik de aslında kanundan doğan bir zorunlu askerlik çeşididir. Zorunlu askerliğin yerine getirilmesi açısından getirilen alternatif bir zorunlu askerlik çeşidi olan bedelli askerlik için, ücretsiz izinli sayılmaya dair düzenlemeye rağmen işten ayrılan işçinin en az bir yıllık çalışma süresini doldurmuş olması şartıyla kıdem tazminatına hak kazanabileceği kanaatindeyiz. Ücretsiz izinli sayılmaya dair düzenlemenin esasında işçinin işsiz kalmasını önlemek için getirilmiş bir düzenleme olduğu fikrindeyiz. Nitekim, Yargıtay 9. Hukuk Dairesinin, E.1983/3488, K.1983/5183 sayılı ve 09.06.1983 tarihli kararında aynen “2338 sayılı Yasanın geçici 6/5. maddesinde temel askerlik eğitimi süresince maaşsız ve ücretsiz izinli sayılacağı kuralı getirilmişse de bu kuralın çalışanın işini güvence altında tutmak amacına yönelik bulunduğu kuşkusuzudur. Öbür yandan İş Yasasının değişik 14. maddesinde muvazzaf askerlik hizmeti sebebiyle ayrılanlara kıdem tazminatı verileceği öngörülmüştür. Davacı bu koşulun gerçekleşmesine bağlı istekte bulunduğuna göre, isteğin esasının incelenerek hak ettiği kıdem tazminatına hükmedilmesi yasaya aykırılık teşkil etmez.” şeklinde hüküm kurulmuştur.
Diğer taraftan, 7179 sayılı Askeralma Kanununda, temel askerlik eğitimi süresince ücretsiz izinli sayılmaya dair bir düzenleme olmadığı için, bedelli askerlik sebebiyle işten ayrılan işçinin en az bir yıllık çalışma süresini doldurmuş olması şartıyla kıdem tazminatına hak kazanabileceği daha açık bir şekilde görülmektedir.