Basit usulde vergilendirilen mükelleflerle ilgili 215 Seri Nolu Gelir Vergisi Genel Tebliğinde bunların belge düzenlemedikleri günlük hasılatlar için gün bitiminde bir fatura ile bunları belgelendirmelerine izin verilmiştir. Düzenlenen faturanın alıcı bilgileri bölümüne ….. tarihli toplam hasılat ibaresi yazılmaktadır.
Basit usule tabi mükellefler yanıltıcı belge düzenledikleri veya kullandıkları takdirde bu hususun kendilerine tebliğ edildiği tarihi izleyen ay başından itibaren ikinci sınıf tüccarlara ilişkin hükümlere tabi olurlar.[1]
Basit usule ait ticari ve mesleki kazanca ait beyannameler internet üzerinden vergi dairesine gönderilmektedir. Bazı hallerde, basit usule ait yıllık beyannameler kağıt ortamda da düzenlenip, elden vergi dairesine verilebilmektedir. Basit usule tabi olmanın genel koşulları GVK’nun 47. maddesinde, özel koşulları ise 48.maddesinde belirlenmiştir. Ayrıca, basit usulün sınırı da GVK’nun 51. maddesinde 12 madde halinde sayılarak belirtmiştir.
Basit usulden yararlanamayacak olanlar daha çok şirket ortakları ile aracılık işi yapanlar ile ve kıymetli maden ve mücevherat alım-satımı yapanlardır.[2]
Bilindiği gibi gelir vergisine tabi olan ticaret ve sanat erbabının kazancının tespitinde iki usul mevcuttur. Bunlar; basit usul, gerçek usuldür.
Basit usulde vergilendirme kapsamında bulunan mükelleflere, gerçek usulde vergilendirilen mükelleflerden farklı birtakım kolaylıklar sağlanmıştır. Bu mükelleflerin iş hacminin sınırlı olması nedeniyle, kazanç tespiti işlemlerinin basitleştirilmesi amaçlanmıştır.Bu çerçevede basit usulde vergilendirmede sağlanan bazı kolaylıklar şunlardır:
- Defter tutma yükümlülüğü yoktur. Ancak her yıl Şubat ayında yıllık beyanname verilmektedir.
- Vergi tevkifatı yapılmaz ve muhtasar beyanname verilmemektedir.
- Geçici vergi beyan ve ödeme yükümlülüğü bulunmamaktadır.
- Basit usulde vergilendirilen mükelleflerin teslim ve hizmetleri katma değer vergisinden istisnadır.
- Ticari kazancın tespitinde amortismana tabi iktisadi kıymet alışları ve satışları dikkate alınmamaktadır.
- Alınan ve verilen belgelerin kayıtları mükelleflerin bağlı oldukları meslek odalarındaki bürolarda tutulmaktadır. Ancak, isteyen mükellefler kayıtlarını hiçbir yerden izin almadan kendileri tutabilecekleri gibi meslek mensuplarına da tutturabilirler.
Basit usulde ticari kazancın tespitine gelince; basit usulde ticari kazanç, bir hesap dönemi içinde elde edilen hasılat ile giderler ve satılan malların alış bedelleri arasındaki müspet farktır. Bu fark, faaliyetle ilgili olarak alınması ve verilmesi mecburi olan alış ve giderler ve hâsılatlara ilişkin belgelerde yazılı tutarlara göre hesaplanacaktır. Kazancın bu şekilde tespiti sırasında emtia ticareti ile uğraşanlarca;
- Hesap dönemi sonundaki emtia mevcudunun değeri hâsılata,
- Hesap dönemi başındaki emtia mevcudunun değeri giderlere
Ancak, kullanılan sabit kıymetler gider yazılmayacak ve üzerlerinden amortisman hesaplanmayacaktır. Kazancı basit usulde tespit edilen mükelleflerin defter tutma yükümlülükleri bulunmamaktadır.
Basit usulde ticari kazancın beyanı ise; yıllık Gelir Vergisi beyannamesi verilme zamanı ve yeri
- Gelirin sadece basit usulde tespit edilen ticari kazançlardan ibaret olması halinde, 2016 yılı kazançlarına ilişkin yıllık beyanname 2017 yılı Şubat ayının başından yirmi beşinci günü akşamına kadar verilecektir.
- Basit usulde tespit edilen ticari kazanç yanında beyana tabi başka bir gelir unsurunun bulunması halinde, 2017 yılı kazançlarına ilişkin yıllık beyanname 2017 yılı Mart ayının başından yirmi beşinci günü akşamına kadar verilecektir.
- Beyanname, kayıtlı bulunulan vergi dairesine verilecektir.
- Beyanname elden verilebileceği gibi posta ile de gönderilebilecektir.
- Beyanname taahhütlü olarak posta ile gönderildiğinde, postaya veriliş tarihi beyannamenin verildiği tarih olarak kabul edilecektir.
- Beyanname normal (adi) posta ile veya özel dağıtım şirketleri aracılığıyla gönderilirse, vergi dairesine ulaştığı tarih beyannamenin verildiği tarih olarak kabul edilecektir.
- Tam otomasyona geçen vergi dairesi mükellefleri beyannamelerini, elektronik beyanname gönderme aracılık yetkisi almış olan, basit usul mükelleflerinin bağlı olduğu meslek odaları veya 3568 sayılı Kanun uyarınca yetki almış olup bağımsız çalışan Serbest Muhasebeci, Serbest Muhasebeci Mali Müşavir ve Yeminli Mali Müşavirler aracılığı ile elektronik ortamda gönderebilirler.
Beyanname posta yoluyla gönderilecekse, beyannamenin taahhütlü olarak gönderilmesi daha uygun olacaktır.
Beyan edilecek gelir üzerinden yapılacak indirimler şunlardır:
Ticari kazancı basit usulde vergilendirilen mükellefler, gerçek usule tabi mükelleflerde olduğu gibi,yıllık beyanname ile bildirilecek gelirlerine ilişkin olarak Gelir Vergisi Kanununun 89'uncu maddesinde belirtilen harcamalarını (şahıs sigorta primleri ve bireysel emeklilik katkı payları, eğitim ve sağlık harcamaları, bağış ve yardımlar, sakatlık indirimi vb.) indirim konusu yapabileceklerdir. Söz konusu İndirimlerin yapılabilmesi için, yıllık beyanname ile bildirilecek bir gelirin bulunması ve yapılacak indirimlerin ilgili mevzuatta belirtilen şartları taşıması gerekir.
Yıllık Gelir Vergisi beyannamesinin doldurulmasında dikkat edilecek hususlar Maliye Bakanlığı tarafından bastırılıp dağıtılan beyanname düzenleme kılavuzlarında açıkça belirtilmiştir. Buna göre;
- Beyanname bir örnek doldurulacaktır.
- Mavi veya siyah tükenmez kalem kullanılarak büyük harflerle doldurulacaktır.
- Okunaklı bir şekilde düzenlenmesine özen gösterilecektir.
- Rakamlar arasına herhangi bir işaret konulmayacak ve sayısal ifadeler romen rakamı ile yazılmayacaktır.
Basit usulde gelir vergisine ait ödeme zamanları aşağıda olduğu gibidir:
- Şubat ayı içerisinde verilecek beyannameler üzerinden hesaplanan gelir vergisi Şubat ve Haziran aylarında olmak üzere, iki eşit taksitte ödenecektir.
- Basit usulde tespit edilen ticari kazanç yanında beyana tabi başka bir gelir unsurunun bulunması halinde Mart ayı içerisinde verilecek beyannameler üzerinden hesaplanan gelir vergisi Mart ve Temmuz aylarında olmak üzere, iki eşit taksitte ödenecektir.
Basit usule ait gelir verginin ödenebileceği yerler aşağıda olduğu gibidir:
- Vergi tahsiline yetkili olan banka şubelerine,
- Bağlı bulunulan Maliye Bakanlığına ait vergi dairelerine
- Bağlı bulunulan vergi dairesinin belediye sınırları dışındaki yerlerde bulunuluyorsa herhangi bir vergi dairesine ödenebilir.
Vergi kesintisi ve diğer beyanların durumuna gelince;
- Gelir Vergisi Kanunu'nun 94'üncü maddesinde, yaptıkları ödemelerden vergi tevkif edecekler arasında basit usulde vergilendirilen mükellefler sayılmamıştır. Bu nedenle, bu mükellefler yaptıkları ödemeler üzerinden gelir vergisi tevkifatı yapmayacaklar ve muhtasar beyanname vermeyeceklerdir.
- Diğer taraftan basit usulde vergilendirilen mükellefler geçici vergi ödemeyeceğinden buna ilişkin- beyanname vermeyecekler ve bildirimde bulunmayacaklardır.
- Yaptıkları teslim ve hizmetler katma değer vergisinden istisna olduğundan katma değer vergisi beyannamesi de vermezler. (3065 sayılı KDVK’nun md.17).
----------------------------------
[1] Bkz. GVK md.46.
[2] Beyanname Düzenleme Kılavuzu 2010, HUD Yayınları, İstanbul, 25.2.2010, s.12-14.