Geçtiğimiz günlerde bir Balkan gezisi yaptık.
Ecdad yadigarı, 700 yıldan fazla Türk ve Osmanlı eyaletleri olan 7 Balkan ülkesini; Sırbistan, Hırvatistan, Karadağ, Arnavutluk, Kosova, Bosna Hersek, ve Makedonya’yı gördük.
Kimi zaman mutlu olduk, kimi zaman hüzünlendik.
Gezi anılarımdan bir kısmını sizlerle paylaşmak istiyorum. Sizlerden de bu paylaşımlara katılmanızı bekliyorum.
Yazımın ilk kısmında ansiklopedik bilgilere yer vermekteyim.
Daha sonra, genel ve ortak izlenimlerimi, her ülke ve şehre ait aklımda ve fotoğraf makinamda kalan bilgileri ileteceğim.
* * *
Bölgenin adı olan “Balkanlar” sözü Türkçedir. Bir bölge adı olarak Balkanlar sözü Türk Dil Kurumu’nca “Hırvatistan, Sırbistan, Karadağ, Kosova, Slovenya, Arnavutluk, Makedonya, Bosna-Hersek, Bulgaristan, Romanya, Yunanistan ve Trakya'yı içine alan bölge” şeklinde belirtilir. Kelimenin yapısında yer alan Balkan sözünün, “sarp ve ormanlık sıradağ; sık ormanla kaplı dağ; yığın, küme; sazlık, bataklık” gibi anlamları vardır.
Türkiye Türkçe’si literatüründe “Rumeli” adlandırması da Balkanlar adlandırmasına denk bir kullanıma sahiptir. Rumeli ismi ise, Osmanlı Devleti’nin Doğu Roma İmparatorluğu’ndan fethettiği topraklara verdiği Türkçe isimdir:
Balkanlar’ın toplam yüzölçümü 524,701 km2’dir.
Balkanlarda toprağı bulunan ülkelerin; Bayrağı, Balkanlardaki toprak alanı, Balkanlardaki yüzölçümü ve toplam yüzölçümü, nüfusu, nüfus yoğunluğu ve Başkent’ini gösteren tablo:
Balkanlardaki toprak Oranı ve Yüzölçümü.....Nüfusu ..... Yoğunluk- Başkent
Arnavutluk ......% 100 Tamamı - 28,748km. 3,194,972.........126.6 ..Tiran
Bosna-Hersek % 100 Tamamı - 51,197km. 4,613,414.............90.2 ..Saraybosna
Bulgaristan ..... % 100 Tamamı- 110,879km. 7,351,234............ 68.6 ..Sofya
Hırvatistan...... % 49 27 - 731 56,594km.... 4,434,000........ 78.4.. Zagreb
İtalya..... .......... % 0.2 - 602 km. 301,340km.. 60,200,060....... 199.7...Roma
Karadağ.......... % 100-Tamamı...13,812km....... 620,145.......... 50......Podgorica
Macaristan..... . % 0 Yok - 93,030km. 10,009,000..... 107.7... Budapeşte
Makedonya.... % 100 Tamamı. 25,713km..2,052,722................ 81.1...Üsküp
Moldova........... % 0 Yok 33,846km.. 3,563,700............ 121.9 ...Kişinev
Romanya....... % 9 - 21,455...238,391 km..21,498,616 ......... .93.0....Bükreş
Sırbistan........ % 73-56,556.... 77,474km... 7,334,935........ 107.4....Belgrad
Slovenya....... % 27 -5,473 20,273 km....... 2,052,228.... 100.2....Ljubljana
Türkiye......... % 5 -40,728 ...783,562 km. 72,561,312.......94......Ankara
Yunanistan.... % 100-Tamamı.131,957 km..... 11,305,118....85.3.. .Atina
Tanınmayan veya kısmen tanınmayan Balkan ülkeleri:
Kosova % 100 Tamamı 10,887km............2,000,000..... 200... .Priştine
Transdinyester % 0 Yok 4,163 km...............537,000.. 133....Tiraspol
Özellikle 1071 yılındaki Malazgirt Savaşı'ndan itibaren Müslüman Türkler Anadolu'ya, ileriki yıllarda Anadolu'dan Balkanlar’a akın etmiştir; ancak İslamiyet'ten önce de Anadolu ve Balkanlar’da Türkler vardır. 14. yüzyıl ortalarında Türklerin Çimpe Kalesi’ni alarak Rumeli'ye geçişi Balkanlar'ın tarihinde önemli bir dönüm noktası olmuştur.
Balkanlar’ın tarihî süreci (1800-2006)
Osmanlı yöneticilerinin bölgeden yalnızca bir miktar vergi almayı yeterli görmesi ve halkın gelenek, görenek, inanç ve ibadet olarak ifade edebileceğimiz yaşam tarzına karışmaması önemli bir yere sahiptir. Ayrıca, bundan önceki yerel yöneticilerin baskı, zulüm, adaletsizlik ve ağır vergileri altında ezilen bölge halkının Osmanlıların buraya getirdiği barış, huzur, adaleti ve oluşturdukları hoşgörü ortamını beğenmeleri ve benimsemeleri, yarımadada 15. yüzyıl ortalarından başlayıp 19. yüzyıl sonlarına kadar devam eden huzur ve sukuneti açıklamakta kullanılabilir.
1878’de dağılmanın eşiğine gelen Osmanlı İmparatorluğu’nun kesin çöküşüne giden yolun dönüm noktası Balkan Harbi (1912-1913) oldu. Onun ardından başlayan I. Dünya Savaşı bu süreci tamamladı. Esasen Balkan Harbi, adeta Avrupa’daki karşıt ittifakların aralarındaki hesaplaşmaya ve paylaşım savaşına hazır olmak amacıyla ürettikleri modern silahların denendiği “kostümlü” bir prova olmuştu. I. Dünya Savaşı’nın halledemediği sorunlar bir şekilde II. Dünya Savaşı ile çözüldü. Tüm bu süreçte 150.000.000’dan fazla insan yaşamını kaybetti
İlerleyen dönemde Türklere; isim değiştirme, din değiştirme, Türkçe konuşma yasağı, zorunlu göç ettirme, işkence vb. yöntemlerle asimilasyon politikalarına girişilmiştir.
Daha sonra aynı süreç; AB, ABD, NATO ve Barış Gücü denetiminde devam ettirilmiştir ve halen sürmektedir
Bu süreçlerde en büyük zararları Balkan Türkleri yaşamışlardır. Balkanlarda Türk nüfusu çok ciddi bir kayba uğramış, Türkleri azınlık hâline getiren süreçler yaşanmıştır.
Topraklarının bir kısmı Balkanlarda bulunan ülkelerin, burada bulunanların nufusu ile toplam nüfusu 51,286,839 olmaktadır.
Balkanlarda Türkiye’nin nüfusu 10.153.627 olup, bu sayı ile halen Balkanlarda en fazla nufus barındıran 2.ülke konumundadır.
Balkanlarda toprağı olan ülkeler
Balkanlarda gezdiğimizi söylediğimiz eski Türk illerinden 7 ülkenin toplam yüzölçümü 264.562 Km, toplam nüfusu 24.247.000 olup, yakın bir geçmişte Yugoslavya olarak anılan tek bir ülkeden oluşmaktadır. Her iki rakamsal veri de Türkiye nüfusunun ve yüz ölçümünün ancak 1/3 üne ancak tekabül etmektedir. Yugoslavya’yı yediye bölen güçler çalışmalarına devam etmektedirler.
Biz de çalışmamıza devam ederek gezi anılarımızı bölümler halinde sunacağız.
Sevgi ve saygılarımızla.
A. Erdem Akyüz