5894 sayılı Türkiye Futbol Federasyonu Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun, futbol faaliyetlerinin düzenlenmesi ve denetlenmesi yetkisini Türkiye Futbol Federasyonuna bırakmaktadır. Kanunun 3’üncü maddesi, Federasyona müsabaka organizasyonu ile birlikte aynı zamanda disiplin düzeninin kurulması ve sürdürülmesi görevini de vermektedir. Bu görev kapsamında Federasyon, statü ve talimat çıkarma yetkisine sahiptir. Talimatlar, kulüpler, futbolcular, teknik adamlar ve hakemler bakımından bağlayıcı iç hukuk düzenlemeleri olarak uygulanmaktadır.
Anayasa'nın 20'nci maddesinin üçüncü fıkrası, herkesin kendisiyle ilgili kişisel verilerin korunmasını isteme hakkına sahip olduğunu, bu verilerin ancak kanunda öngörülen hallerde veya ilgili kişinin açık rızası ile işlenebileceğini, kişilerin verileri hakkında bilgilendirilme, bunlara erişme, düzeltilmesini ya da silinmesini talep etme ve verilerin amaçlarına uygun kullanılıp kullanılmadığını öğrenme imkanına sahip olduğunu düzenlemektedir. Anayasa'nın 13'üncü maddesi temel haklara müdahaleyi kanunilik, meşru amaç, demokratik toplum düzeni için gereklilik ve ölçülülük koşullarına bağlı kılmaktadır. Spor alanına ilişkin 59'uncu madde, devletin sporun geliştirilmesi ve spor faaliyetlerinin tahkim güvencesi altında yürütülmesini öngörür. Mezkur hükümler, sporun dürüstlük ve adalet ölçülerine uygun biçimde sürdürülmesi için anayasal bir zemin oluşturur. Futbol disiplin düzeni ile yasal bahis sistemine ilişkin kanuni yetkiler, sporun bütünlüğünü korumaya ve kişisel verilerin korunmasına yönelik bu anayasal çerçeveye dayanır.
Futbol Disiplin Talimatı’nın 57’nci maddesi, kapsam dahilindeki kişilerin spor müsabakalarına dayalı bahis faaliyetlerine katılmasını yasaklamıştır. Aynı Talimatta yer alan bilgi ve belge sunma yükümlülüğü, disiplin kurullarının ihtiyaç duyduğu verilerin eksiksiz olarak sağlanmasını zorunlu kılmaktadır. Bu düzenlemeler birlikte ele alındığında, Federasyonun disiplin sürecini yürütürken gerekli bilgiye doğrudan ulaşma yetkisine sahip olduğu sonucuna varılır. Talimat, yasak fiili tanımlamakla birlikte bu fiilin tespitine imkan veren usul çerçevesini de oluşturmuştur.
6222 sayılı Sporda Şiddet ve Düzensizliğin Önlenmesine Dair Kanun’un 19’uncu maddesi, bu Kanuna göre spor kulübüne veya mensubuna ceza verilmesinin, bağlı bulunulan federasyonun yaptırım uygulama yetkisini ortadan kaldırmadığını vurgulamaktadır. Hüküm, TFF’nin 5894 sayılı Kanun’dan doğan disiplin yetkisinin ceza soruşturması ve 6222 kapsamındaki süreçten ayrı bir iç hukuk alanı olarak varlığını sürdürdüğünü, bu süreçlerle es zamanlı ve adli makamların yürüttüğü işlemlerden bağımsız değerlendirmelerle de işletilebileceğini göstermektedir. Bu durum, TFF’nin 5894 sayılı Kanun’daki görev tanımıyla birlikte değerlendirildiğinde, disiplin incelemeleri sırasında ilgili kurum ve kuruluşlardan konuyla ilgili bilgi ve belge talep edebilme ihtiyacının ve yetkisinin doğal sonucu olarak görülmelidir.
7258 sayılı Futbol ve Diğer Spor Müsabakalarında Bahis ve Şans Oyunları Düzenlenmesi Hakkında Kanun, yasal bahis sistemini Spor Toto Teşkilat Başkanlığı uhdesinde yapılandırır. Kanunun 2’nci maddesi bu yetkiyi tanımlamıştır. 7405 sayılı Spor Kulüpleri ve Spor Federasyonları Kanunu ile yapılan değişiklik sonucu Teşkilat Başkanlığı, bahis suç ihtimallerine ilişkin emarelerin tespiti halinde ilgili kurum ve Cumhuriyet savcılığına bildirimde bulunmak ve süreci takip etmekle görevlendirilmiştir. Bu görev çerçevesinde Teşkilat, bahis işlemlerini kayıt altına alır, şüpheli hareketleri izler ve gerektiğinde ilgili verileri yetkili kurumlara iletir. Teşkilatın Görev ve Yetki Yönetmeliği, bu süreci denetim, kayıt tutma ve kurumlar arası koordinasyon açısından açıklar. Spor müsabakalarına dayalı sabit ihtimalli ve müşterek bahis oyunlarının özel hukuk tüzel kişileri eliyle yürütülmesine ilişkin ihale ve başbayilik modeli ise 21.02.2008 tarihli ve 5738 sayılı Spor Müsabakalarına Dayalı Sabit İhtimalli ve Müşterek Bahis Oyunlarının Özel Hukuk Tüzel Kişilerine Yaptırılması Hakkında Kanun ile bu Kanun’a dayanılarak çıkarılan Spor Müsabakalarına Dayalı Sabit İhtimalli ve Müşterek Bahis Oyunları Uygulama Yönetmeliği’nde düzenlenir.
Futbol kurumuna ilişkin düzenleme ile yasal bahis sistemine ilişkin düzenleme birlikte incelendiğinde, görev alanları arasında bütünlük mevcuttur. TFF, spor disiplin kurallarının uygulanmasından sorumludur. Spor Toto ise bahis sistemine ilişkin tüm verileri toplama, değerlendirme ve gerektiğinde paylaşma görevini üstlenir. TFF’nin Talimat kapsamında bulunan kişilerle ilgili olarak Spor Toto’dan veri talep etmesi, bu görev paylaşımının doğrudan sonucudur. Veri talebi, disiplin işlemlerinin sağlıklı yürütülebilmesi için gerekli bilgilere ulaşma amacı taşımaktadır.
Kişisel verilerin niteliği bakımından bahis kayıtları, ilgili kişinin kimlik ve işlem bilgilerini içeren ve Kişisel Verilerin Korunması Kanunu m.3 anlamında kişisel veri sayılan kayıtlardır. Bu veriler, Kanunun 6'ncı maddesinde sayılan özel nitelikli kişisel veri grupları içinde yer almaz. Bu nedenle, 5894 ve 7258 sayılı Kanunlarda tanımlanan disiplin ve denetim görevlerinin yerine getirilmesi için, Kanunun 5'inci maddesinde düzenlenen hukuki sebeplere dayanılarak işlenmeleri ve yetkili kurumlara aktarılmaları mümkündür. Bu tabloda Spor Toto Teşkilat Başkanlığı ve Türkiye Futbol Federasyonu, kendi faaliyet alanları bakımından veri sorumlusu olarak hareket etmektedir.
Kişisel verilerin işlenmesi bakımından 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu’nun 5’inci maddesinde, veri sorumlusunun hukuki yükümlülüğünü yerine getirmesi veya bir hakkın tesisi, kullanılması ya da korunması için gerekli olması halinde, açık rıza aranmaksızın kişisel verilerin işlenebileceği belirtilmiştir. Spor Toto’nun denetim faaliyeti, 7258 sayılı Kanun ve ilgili Yönetmelik hükümlerine dayanır. TFF’nin disiplin faaliyeti ise 5894 sayılı Kanun ve Futbol Disiplin Talimatı hükümlerine dayanır. Her iki faaliyet, Kişisel Verilerin Korunması Kanunu’nda öngörülen hukuki şartlara dayanılarak yürütülür. Aynı Kanun’un 8’inci maddesi, kişisel verilerin yurt içinde aktarımında da bu şartların yeterli olduğunu öngörür. Bu bağlamda, Spor Toto’nun TFF’ye veri aktarması, açık rıza şartı olmaksızın gerçekleştirilebilir. Bu aktarımda gözetilmesi gereken temel ilke, verilerin disiplin süreciyle bağlantılı olması, ölçülü biçimde kullanılması ve denetlenebilirliğinin sağlanmasıdır.
Kanunlar arasında uygulama bakımından bir çelişki bulunmamaktadır. 5894 ve 7258 sayılı Kanunlar, sırasıyla futbol disiplin düzenini ve yasal bahis sistemini düzenleyen özel kanun niteliğindedir. Kişisel Verilerin Korunması Kanunu ise kişisel verilerin nasıl işleneceğini belirleyen genel bir düzenlemedir. Özel kanunlar, hangi verinin hangi amaca yönelik olarak işleneceğini belirler. Genel kanun ise bu işlemin usulünü tanımlar. Bu nedenle, saydığımız hukuki düzenlemeler arasında çatışmadan ziyade tamamlayıcılık ilişkisi söz konusudur.
Toparlayacak olursak, Türkiye Futbol Federasyonu, Talimat kapsamındaki kişilerle ilgili olarak Spor Toto’dan veri talep etme yetkisini 5894 sayılı Kanun’dan almaktadır. Spor Toto Teşkilat Başkanlığı, 7258 sayılı Kanun ve ilgili Yönetmelik uyarınca bu verileri toplar, değerlendirir ve gerekli durumlarda yetkili kuruma iletir. Kişisel verilerin işlenmesi ve aktarımı, Kişisel Verilerin Korunması Kanunu’nun 5’inci ve 8’inci maddelerinde belirtilen hukuki şartlar kapsamında yürütülür. Bu süreçte açık rıza aranmayacaktır. Uygulamada esas alınması gereken ölçüt, talep edilen verilerin disiplin amacına hizmet eden, amaca uygun, sınırlı ve denetlenebilir şekilde kullanılmasıdır. Önümüzdeki dönemde TFF ve Spor Toto’nun, disiplin düzeninin korunması ile kişisel verilerin güvenliğini birlikte gözeten, şeffaf ve öngörülebilir bir uygulama pratiği geliştirmesinin, spor kamuoyu ve hukuki öngörülebilirlik bakımından yerinde olacağını düşünüyoruz.