AYM'nin 2021/10312 başvuru numaralı kararı

I. BAŞVURUNUN ÖZETİ

1. Başvuru, ilamlı icra takibine yönelik şikâyete ilişkin yapılan yargılamadan alacaklı taraf olan başvurucuların haberdar edilmemesi nedeniyle mahkeme hakkının ihlal edildiği iddiasına ilişkindir.

2. Başvurucuların; gümrük mevzuatı uyarınca haklarında tesis edilen işlemlerin iptali talebiyle vergi mahkemelerinde açtıkları davalar lehlerine sonuçlandığı için başvuruculara yatırdıkları harç, posta giderinin ödenmesine ve vekâlet ücreti hükmedilmesine karar verilmiştir. Başvurucular, lehlerine hükmedilen harç ve posta gideri ile vekâlet ücretinin tahsili amacıyla ilgili idare aleyhine ilamlı icra takibi başlatmıştır. Bunun üzerine ilgili idare tarafından icra emirlerinin iptali talebiyle icra hukuk mahkemesinde dava açılmıştır.

3. İcra Hukuk Mahkemesi; dosya üzerinden yaptığı inceleme sonucunda icra emrinin iptali talebinin reddine, icra emri tebliğ işleminin iptaline ve icra emri tebliğinin ilgili idare vekiline yapılması gerektiğinin tespitine kesin olarak karar vermiştir. Ayrıca başvurucular aleyhine harç ve posta gideri ile vekâlet ücretine hükmedilmiştir. Kararın gerekçesinde; vergi mahkemelerinde görülen davalarda ilgili idarenin vekil ile temsil edildiği, vekilin vekâlet görevinden azledildiği veya çekildiğine dair herhangi bir belgenin dosyaya ibraz edilmediği ve vekâletnamenin ayrıca takip dosyasına sunulmamasının sonuca etkili olmadığı belirtilmiştir. Bu bağlamda icra emirlerinin vekil yerine asile tebliğ edilmesinin usulsüz tebliğ olduğu ancak bu eksikliğin icra emrinin iptalini gerektirmediği ifade edilmiştir.

4. Başvurular, farklı tarihlerde süresi içinde yapılmıştır. Komisyon, ekli tablonun (B) sütununda numaraları belirtilen başvuruların konu yönünden irtibatı nedeniyle 2021/10312 numaralı başvuru ile birleştirilmesine ve incelemenin bu dosya üzerinden yapılmasına karar vermiştir.

5. Başvurunun kabul edilebilirlik ve esas incelemesinin Bölüm tarafından yapılmasına karar verilmiştir.

II. DEĞERLENDİRME

6. Başvurucular; icra hukuk mahkemesince kısmen iptal, kısmen ret kararı verilmesine rağmen lehe vekâlet ücretine hükmedilmediğini, sırf vekâlet ücretine hükmedilmesi amacıyla icra emrinin iptalinin talep edilmesi suretiyle hakkın kötüye kullanıldığını belirterek adil yargılanma hakkının ihlal edildiğini ileri sürmüştür. Ayrıca başvurucular icra hukuk mahkemesince dava dilekçesi tebliğ edilmeden ve savunma alınmadan karar verildiğini ve davadan gerekçeli kararın tebliğ edilmesiyle haberdar olunduğunu belirterek silahların eşitliği ve çelişmeli yargılama ilkelerinin ihlal edildiğinden yakınmıştır. Başvuru belgelerinin bir örneği bilgi için Adalet Bakanlığına gönderilmiştir.

7. Başvuru, mahkeme hakkı kapsamında incelenmiştir.

8. Açıkça dayanaktan yoksun olmadığı ve kabul edilemezliğine karar verilmesini gerektirecek başka bir neden de bulunmadığı anlaşılan mahkeme hakkının ihlal edildiğine ilişkin iddianın kabul edilebilir olduğuna karar verilmesi gerekir.

9. Anayasa Mahkemesi somut başvuru ile aynı nitelikteki ihlal iddialarını incelediği Umde İnş. San. ve Tic. Ltd. Şti. ([GK], B. No: 2017/35282, 10/2/2022) kararında, uygulanacak anayasal ilkeleri belirlemiştir. Anılan kararda Anayasa Mahkemesi, şikâyetin takibin diğer taraflarını ilgilendirip ilgilendirmediği hususundan ziyade somut olay çerçevesinde ilgilinin hakkının etkilenip etkilenmediği hususunda kategorik bir şekilde değerlendirilmesi gerektiğini, uyuşmazlığın esasının karara bağlanmadığı ancak alacağın takip yöntemini belirleyen yargılamaların da bu bağlamda Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ile Anayasa'nın ortak koruma alanında olduğunu belirtmiştir (Umde İnş. San. ve Tic. Ltd. Şti., § 42, 45).

10. Söz konusu kararda, hakkında dava açılan bir kişinin dava ile ilgili beyan ve delillerini sunma hakkının fiilen ortadan kaldırılmasının mahkemeye erişim sorununu ortaya çıkaracağı vurgulandıktan sonra yargısal süreçten usulüne uygun bir şekilde haberdar edilerek iddialara ilişkin beyan ve delillerini sunma imkânı tanınmayan bir kişi için gerçek anlamda uyuşmazlığın mahkeme önüne getirildiğinden bahsedilemeyeceği ifade edilmiştir (Umde İnş. San. ve Tic. Ltd. Şti., § 56).

11. Başvurucunun, şikâyet dilekçesinin tebliğ edilmemesi nedeniyle dilekçe içeriğinden haberdar olamadığını ve bu nedenle esasa ilişkin beyan ve itirazlarını sunma hakkından yoksun bırakıldığının altını çizen Anayasa Mahkemesi, kararın kesin olması nedeniyle de bu eksikliğin sonraki aşamalarda giderilmesinin mümkün olmadığına işaret etmiştir. Sonuç olarak Anayasa Mahkemesi, yargısal fonksiyonun gerçek anlamda yerine getirilmesi için zorunlu olan iddiaya karşı savunma hakkının tanındığı taraflarca sunulan deliller çerçevesinde uyuşmazlığın karara bağlandığı bir yargısal sürecin başvurucu yönünden yaşanmadığını değerlendirmiş ve bu durumun başvurucunun mahkeme hakkından yoksun bırakılması sonucunu doğurduğuna karar vermiştir (Umde İnş. San. ve Tic. Ltd. Şti., § 58).

12. Somut başvuruda da anılan karardan ayrılmayı gerektirir bir husus bulunmamaktadır. Bu nedenle başvurucuların Anayasa'nın 36. maddesinde güvence altına alınan adil yargılanma hakkı kapsamındaki mahkeme hakkının ihlal edildiğine karar verilmesi gerekir.

13. Başvurucular; icra hukuk mahkemesince kısmen iptal, kısmen ret kararı verilmesine rağmen lehe vekâlet ücretine hükmedilmediği, sırf vekâlet ücretine hükmedilmesi amacıyla icra emrinin iptalinin talep edilerek hakkın kötüye kullanıldığını ileri sürmüşse de adil yargılanma hakkı kapsamındaki mahkeme hakkı yönünden ulaşılan sonuç gözetildiğinde söz konusu ihlal iddialarına ilişkin ayrıca inceleme yapılmasına gerek görülmemiştir.

III. GİDERİM

14. Başvurucular; ihlalin tespiti ile yeniden yargılama yapılması talebinde bulunmuştur.

15. Başvuruda tespit edilen hak ihlalinin sonuçlarının ortadan kaldırılması için yeniden yargılama yapılmasında hukuki yarar bulunmaktadır. Bu kapsamda kararın gönderildiği yargı mercilerince yapılması gereken iş, yeniden yargılama işlemlerini başlatmak ve Anayasa Mahkemesini ihlal sonucuna ulaştıran nedenleri gideren, ihlal kararında belirtilen ilkelere uygun yeni bir karar vermektir (Mehmet Doğan [GK], B. No: 2014/8875, 7/6/2018, §§ 54-60; Aligül Alkaya ve diğerleri (2), B. No: 2016/12506, 7/11/2019, §§ 53-60, 66; Kadri Enis Berberoğlu (3) [GK], B. No: 2020/32949, 21/1/2021, §§ 93-100).

IV. HÜKÜM

Açıklanan gerekçelerle;

A. Mahkeme hakkının ihlal edildiğine ilişkin iddianın KABUL EDİLEBİLİR OLDUĞUNA,

B. Anayasa'nın 36. maddesinde güvence altına alınan adil yargılanma hakkı kapsamındaki mahkeme hakkının İHLAL EDİLDİĞİNE,

C. Diğer ihlal iddiaları yönünden İNCELEME YAPILMASINA GEREK BULUNMADIĞINA,

D. Kararın bir örneğinin mahkeme hakkının ihlalinin sonuçlarının ortadan kaldırılması için yeniden yargılama yapılmak üzere ekli tablonun (E) sütununda gösterilen ilgili mahkemeye GÖNDERİLMESİNE,

E. Ekli tablonun (H) sütununda gösterilen aynı avukat tarafından temsil edilen başvuruculara 30.000 TL vekâlet ücretinin MÜŞTEREKEN ÖDENMESİNE, ekli tablonun (F) sütununda belirtilen yargılama giderinin ilgili satırda gösterilen başvuruculara ÖDENMESİNE,

F. Ödemelerin kararın tebliğini takiben başvurucuların Hazine ve Maliye Bakanlığına başvuru tarihinden itibaren dört ay içinde yapılmasına, ödemede gecikme olması hâlinde bu sürenin sona erdiği tarihten ödeme tarihine kadar geçen süre için yasal FAİZ UYGULANMASINA,

G. Kararın bir örneğinin Adalet Bakanlığına GÖNDERİLMESİNE 19/11/2024 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.