Reklam, bir mal veya hizmetin üzerinden gelir elde edilmesini kolaylaştırma amacıyla gerçekleştirilen bir çeşit pazarlama yöntemidir, mal veya hizmetin kamuya duyurulması yoluyla yapılır. Reklam, pazarlanmasına ihtiyaç duyulan mal veya hizmetler için kullanılan bir yöntemdir. Ancak her hizmetin pazarlanmaya ihtiyacı yoktur. Bazı hizmetlerin pazarlanmaya çalışılması, reklamının yapılması söz konusu hizmetin itibarına ve niteliğine zarar verir. Kamu hizmetleri de şüphesiz bu tür hizmetlerdendir.
Her ne kadar toplumun büyük bir kesimi tarafından Avukatlık sadece serbest meslek olarak nitelendirilse de Avukatlık hem bir kamu hizmetidir hem de serbest bir meslektir. Avukatlığın kamu hizmeti olduğuna ilişkin 1136 sayılı Avukatlık Kanununda düzenleme yapılmıştır.
1136 sayılı Avukatlık Kanunu Madde 1- Avukatlık, kamu hizmeti ve serbest bir meslektir. Avukat, yargının kurucu unsurlarından olan bağımsız savunmayı serbestçe temsil eder.
“Kanunları severim faydalıdırlar, ama uygulanmadıklarında işe yaramazlar.” (Noam Chomsky) Kanunların uygulanmasını sağlamak Avukatların görevidir, bu görevi yerine getirirken Avukatın serbest olması da esastır. Ancak Avukatlığın serbest bir meslek olması kamu hizmeti niteliğinde olmasına engel değildir.
AVUKATLARIN İŞ ELDE ETMEK AMACIYLA REKLAM YAPMASI 1136 SAYILI AVUKATLIK KANUNUNDA YASAKLANMIŞTIR.
1136 sayılı Avukatlık Kanunu Madde 55- Avukatların iş elde etmek için, reklam sayılabilecek her türlü teşebbüs ve harekette bulunmaları ve özellikle tabelalarında ve basılı kağıtlarında avukat unvanı ile akademik unvanlarından başka sıfat kullanmaları yasaktır.
Kanun koyucu reklam yasağı olduğuna ilişkin hüküm koyup geriye çekilmemiştir, yasaklara ilişkin esasların Türkiye Barolar Birliğince düzenlenecek yönetmelikle belirleneceğini hüküm altına almıştır. Günümüzde 21/11/2003 tarihli 25296 sayılı Türkiye Barolar Birliği Reklam Yasağı Yönetmeliği yürürlüktedir. Yönetmelik avukatları, avukatlık ortaklıklarını, avukatlık bürolarını, avukat stajyerlerini ve dava vekillerini kapsar.
AVUKATLARIN KULLANACAKLARI TABELALARIN İÇERİĞİ, TÜRKİYE BAROLAR BİRLİĞİ REKLAM YASAĞI YÖNETMELİĞI KAPSAMINDA BELİRLENMİŞTİR, YÖNETMELİĞE AYKIRI DAVRANIŞ VE TUTUMLAR REKLAM YASAĞI KAPSAMINDADIR.
Türkiye Barolar Birliği Reklam Yasağı Yönetmeliği Madde-5:
Bu Yönetmelik kapsamında olanlar kullanacakları tabelada; avukatlık unvanı ile ad ve soyadı, varsa akademik unvanı, büronun bulunduğu kat ve büro/daire numarası telefon numarası, internet adresi ile e-posta adresi yer alabilir. Tabelada bu Yönetmelikte belirlenenlerin dışında unvan, deyim, şekil, amblem ile Türkçe dışında yabancı dillerde ifade ve sair şekiller, işaret, resim, fotoğraf ve benzerlerine yer verilemez.
Aynı büroda birlikte çalışma halinde, avukatlardan birinin veya bir kaçının adı ve soyadı veya sadece soyadı yanında "avukatlık bürosu" ibaresinin ve avukatlık ortaklığı halinde de; ortaklık sözleşmesinde belirtilen ortaklığın adı ve unvanı yanında "avukatlık ortaklığı" ibaresinin de yer alması zorunludur.
(Değişik üçüncü fıkra:RG-7/9/2010-27695) Tabela, fiziki imkansızlık hallerinde bina cephelerine, büro balkonu ve pencerelerine asılabilir. Fiziki imkansızlık halleri dışında, büronun bulunduğu binanın giriş kapısının yanına, giriş holü veya koridoruna, büro giriş kapılarının yanına asılabilir.
Bina cephelerine, büro balkonu ve pencerelerine birden fazla tabela asılamaz, benzeri yazılar yazılamaz. Tabela yerine ışıklı pano kullanılamaz, tabela ışık verici donanımla süslenemez. Tabelada en çok iki renk kullanılabilir.
Tabela (70 cm x 100 cm) boyutunu geçemez. Ancak birden fazla avukata ya da avukatlık ortaklığına ait tabelalar ile yüksek katlarda kullanılacak tabelalarda bu boyut (100 cm X 150 cm) ye kadar arttırılabilir.
Yönetmelikte avukatlarının kullanacağı tabelanın boyutu ve içeriğinin nasıl olması gerektiği detaylı şekilde düzenlenmiştir. Yönetmeliğin Avukatların kullanacakları tabelanın içeriğini belirleyerek düzenlemesinin amacı tabelanın süslenmesi veya ihtiyaç duyulandan daha büyük yaptırılması yoluyla haksız rekabet yaratılmasını ve reklam yapılmasını önlemektir. Avukatlar, avukatlık bürosunun yerinin tespit edilebilmesi amacıyla tabela kullanmalılardır, amacı aşan tabela kullanımları reklam yasağı kapsamındadır.
AVUKATLARIN MEDYA İLİŞKİLERİNİN KAPSAMI VE SINIRLARI TÜRKİYE BAROLAR BİRLİĞİ REKLAM YASAĞI YÖNETMELİĞI KAPSAMINDA BELİRLENMİŞTİR, YÖNETMELİĞE AYKIRI DAVRANIŞ VE TUTUMLAR REKLAM YASAĞI KAPSAMINDADIR.
Türkiye Barolar Birliği Reklam Yasağı Yönetmeliği Madde 8:
Adres değişikliğini, büro açılışını ve altı ayı aşan ara vermeden sonra yeniden mesleğe dönüşünü; avukatlık ortaklığına girişini ve çıkışını, reklam niteliğini taşımayacak şekilde, gazete ve sair yazılı basın yolu ile bir kez duyurabilirler. Avukatlık ortaklığının tescil ya da sona ermesi ya da ortaklardan birinin ayrılması ilan yolu ile duyurulabilir.
Yaşamları, kazançları, mesleki faaliyeti hakkında "reklam niteliğinde" yayınlarda bulunamaz, halen ya da eskiden takip ettiği, devam eden veya sonuçlanmış bir dava hakkında; dava ile özdeşleşip tarafların sözcüsü gibi hareket edemez, davanın hukuki boyutları içinde kalmak kaydıyla ve zorunlu haller dışında yazılı, işitsel ve görsel iletişim araçlarına ve internet’e görüntü, bilgi, demeç veremez, açıklama yapamazlar.
Yazılı, işitsel ve görsel iletişim araçlarında ve internet’te röportaj, sohbet, konuşma, tartışma ve benzeri programlara katıldıklarında; reklam sayılabilecek her türlü davranıştan, avukatlık mesleğini zedeleyici her türlü açıklamadan kaçınmak zorundadırlar,
Avukat unvanı kullanarak yazılı, işitsel, görsel iletişim araçlarında ve internet’te yönetmen, düzenleyici, danışman ve sair sıfatlar ile dizi, sürekli yayın, süreli ya da süresiz programlar hazırlayamaz, sunamaz, yönetemez, hazırlanmasına, sunulmasına ve yönetilmesine katılamazlar.
Gerek mahkemede temsil görevini yerine getirirken, gerek yazılı, işitsel ve görsel iletişim araçları ve internet ile ilişkisinde kendisini veya üzerinde çalışmakta olduğu hukuki işi reklam olabilecek nitelikte ön plana çıkaramazlar.
(Ek:RG-7/9/2010-27695) Bu Yönetmelik kapsamında olanlar iş sağlama amacına yönelik olmamak ve meslektaşlarıyla haksız rekabete yol açmamak kaydıyla, baro veya Türkiye Barolar Birliği organ ve başkanlık seçimleri ile genel veya yerel seçimlerdeki adaylıklarına ilişkin bilgileri seçim tarihinden azami 2 ay önce başlayıp seçimi izleyen 10 gün içinde sona erdirmek kaydı ile yazılı, işitsel ve görsel iletişim araçları veya internet yoluyla duyurabilirler. Bu duyurular amaca elverişli ve mesleğin saygınlığına yaraşır nitelikte olur.
Bilindiği üzere geçmişten günümüze kullanılan reklam araçlarından en önemlilerinden biri de medyadır. Yönetmelikte Avukatların medya ile olan ilişkilerinin sınırları tam anlamıyla çizilerek haksız rekabetin ve reklam yapılmasının engellenmesi amaçlanmaktadır. Avukatlar icra ettikleri meslek sayesinde sayısız hukuki başarıya imza atabilmektedirler. Günümüzde uyuşmazlıkların medyaya ne kadar kolay yansıdığı düşünüldüğünde bir Avukata, bir medya kuruluşu tarafından röportaj yapılmasının teklif edilmesi mümkündür. İşte bu gibi durumlarda Avukatların, medyaya verdikleri reklam niteliği taşıyan demeçlerle veya yazılı, görsel, işitsel iletişim araçları aracılığıyla reklam yapılmasını ve haksız rekabet yaratılmasını önlemek için yönetmelikte düzenlenen sınırlamalara riayet etmeleri gerekmektedir. Yönetmelik hükmüne aykırı davranış ve tutumlar reklam yasağı kapsamındadır.
AVUKATLARIN İNTERNETTEKİ MESLEKİ FAALİYETLERİNİN SINIRLARI TÜRKİYE BAROLAR BİRLİĞİ REKLAM YASAĞI YÖNETMELİĞI KAPSAMINDA BELİRLENMİŞTİR, YÖNETMELİĞE AYKIRI DAVRANIŞ VE TUTUMLAR REKLAM YASAĞI KAPSAMINDADIR.
Türkiye Barolar Birliği Reklam Yasağı Yönetmeliği Madde 9:
Bu Yönetmelik kapsamında olanlar, internet dahil, teknolojinin ve bilimin olanak tanıdığı her tür ortamda avukatlık mesleğinin onur ve kurallarına, avukatlık unvanının gerektirdiği saygı ve güvene, Türkiye Barolar Birliği tarafından belirlenen "Avukatlık Meslek Kuralları"na aykırı olmayacak şekilde kendisini ifade etme hakkına sahiptir.
(Değişik ikinci fıkra:RG-7/9/2010-27695) Bu Yönetmelik kapsamında olanlar, mesleki faaliyetlerini internet üzerinden sürdürmek, müvekkillerini bilgilendirmek, mesleki makalelerini ve bilimsel çalışmalarını yayımlamak amacıyla internet sitesi açabilir. Tabelada, basılı evraklarında ve internet sitesinde tercih ettiği e-posta adreslerini kullanabilir. İnternet sitesi üzerinden mesleki faaliyetini yürütürken avukatlık mesleğinin onur ve kurallarına, avukat unvanının gerektirdiği saygı ve güvene aykırı olmamak şartı ve gerekli güvenlik tedbirlerini alarak, sır saklama yükümlülüğüne uygun davranmak kaydı ile internetin kendine özgü araçlarını ve sadece ilgili kişinin ulaşabileceği, şifre-algoritma ile korunan internet sitesinin geri planında kişiselleştirilmiş “sanal ofis” benzeri uygulamaları kullanabilir. Bu uygulamalar ilgilisinin dışındakilerin kullanımına açılamaz.
Bu Yönetmelik kapsamında olanlar açacakları internet sitelerinde;
Site sahibi ya da sahiplerinin adı soyadı varsa akademik unvanı, avukatlık ortaklığı ise tescil unvanı, avukatlık bürosu ise büro unvanı, fotoğrafı, Türkiye Barolar Birliği ve baro sicil numaraları, mesleğe başlama tarihi, mezun oldukları üniversite, bildikleri yabancı dil, mesleki faaliyetin yürütüldüğü büro adresi, telefon ve faks numaraları, e-posta adresi, (Ek ibare:RG-7/9/2010-27695) baro ve Türkiye Barolar Birliği seçimlerine yönelik oy verecek üye ve delegeleri kendileri ve diğer adaylar hakkında bilgilendirme gibi bilgilerin bulunmasını sağlar,
İş sağlama amacına yönelik olmamak ve meslektaşlarıyla haksız rekabete yol açmamak kaydıyla internet sitelerini arama motorlarına kayıt ederken anahtar kelime (keyword) olarak; "adı ve soyadı", "avukatlık ortaklığı unvanı","avukatlık bürosu unvanı", "bulunduğu şehir ve kayıtlı oldukları baro" "avukat, hukuk, hukukçu, adalet, savunma, iddia, eşitlik, hak" dışında bir sözcük ya da tanıtım tümcesi kullanamaz,
İş sağlama amacına yönelik ve meslektaşlarıyla haksız rekabete yol açacak şekilde, internet kullanıcılarını kendi sitesine veya kendi sitesinden bir başka siteye yönlendirecek internet kısa yolları kullanamaz, kullanılmasına izin veremez ve reklam veremez ve alamaz.
Yönetmelik hükmünden de anlaşılacağı üzere internet sitesi düzenlemelerinde Avukatlara geniş hareket alanları tanınmıştır. Yönetmelik hükümleri uyarınca reklam yasağına aykırı davranmamak ve haksız rekabete yol açmamak kaydıyla Avukatlar internet siteleri üzerinden mesleki faaliyetlerini sürdürebilecek, müvekkillerini bilgilendirebilecek, mesleki ve bilimsel makalelerini yayımlayabilecektir. Günümüzde Avukatların reklam niteliğindeki davranışları ile en sık karşılaştığımız alan sosyal medyadır. Ne yazık ki reklam yasağı denetimi yapılabilmesinin en zor olduğu alan da sosyal medyadır. Bazı Avukatlar reklam niteliğinde davranışlarda bulunmakla kalmayıp sosyal medyada reklam verecek kadar ileri de gitmektedirler. Sosyal medyada en sık karşılaştığımız reklam nitelikli davranışlardan biri de Avukatların hukuki yardım adı altında ücretsiz danışmanlık yapabileceklerini ve iş alabileceklerini duyurmalarıdır. 1136 sayılı Avukatlık Kanununun 164. Maddesi uyarınca Avukatların, avukatlık asgari ücret tarifesi altında vekalet ücreti kararlaştırmaları yasaktır. Hükümden, evleviyetle avukatların ücretsiz iş almalarının da yasaklandığı açıkça ortadadır. Avukatlar arasındaki haksız rekabet ortamının oluşturulmaması, avukatların ücretsiz dava alarak reklam yapmalarının önlenmesi için de ücretsiz iş alamamaları şarttır. Bu nedenle sosyal medyada veya herhangi bir ortamda ücretsiz hukuki yardımda bulunabileceğini iddia eden her avukat reklam yasağını ihlal etmektedir.
Avukatlar tarafından gerçekleştirilen reklam yasağı ihlallerinin önüne geçilebilmesi amacıyla avukatlar reklam yasağı hakkında bilgilendirilmeli, reklam yasağının ihlali tespit edildiğinde, yasağı ihlal eden avukatın levhasında yazılı olduğu baroya durum derhal bildirilmelidir.
Hazırlayan: Stj. Av. Emre Mükerrem OYPAN