Atatürk’ün yaptığı bütün işler, eylemler, devrimler gelişigüzel yapılmamıştır. Uzun, derin ve planlı bir çalışmanın sonucudur. Bunun en önemli örneklerinden biri Sümerbank ve Etibank’ın kuruluşudur. Atatürk’ün kurduğu kuruluşlardan “Sümerbank” 11 Temmuz 1933 Tarihinde, “Etibank” 14 Haziran 1935 tarihinde kurulmuştur.
SÜMERBANK VE ETİBANK İSİMLERİNİN KÖKENİ
Bu isimler gelişigüzel seçilmemiş, Atatürk; bu kuruluşlara, Sümerbank ve Etibank isimlerini, Türk tarihi ile ilgili olarak yaptığı çalışmaların sonunda vermiştir.
Sümerler, Orta Asya’dan gelen ve MÖ 4000 yıllarında Mezopotamya’da yerleşen bir Türk ırkıdır. Dilleri Ural-Altay dil gurubuna girmektedir.
Etiler veya bir diğer adıyla Hitit’ler, kökü tarihe dayanan bir Türk ırkı olup MÖ 1600 lü yıllarda Anadolu’da başkenti Hattuşa olan devleti kurmuşlardır.
Bu itibarla insanlığın ve uygarlığın temelinin Türklere dayandığını söylemek ve Atatürk’ün bu isimleri bilerek seçtiğini söylemek bir hakikatı ifade etmek olacaktır.
SÜMERBANK KURULUŞLARI
Sümerbank kuruluşunu izleyen yıllarda büyük gelişme göstermiş; bütün ülke genelinde; başta dokuma olmak üzere, kimya, maden, selüloz ve seramik alanında çok sayıda fabrika kurmuştur. Böylece; pamuklu, yünlü ve ipek dokuma, iplik, kendir, soya, ayçiçeği yağı, kağıt, karton, demir, çelik, çimento, kiremit, tuğla, boya, sıhhı tesisat, seramik, çini, porselen, halı, ayakkabı, deri, hazır giyime kadar bir çok ürünü imal ederek ülkenin temel ihtiyaç maddelerini karşılamış ve yurt dışına satma aşamasına gelmiştir.
Sümerbank, kuruluşundan itibaren dokuma sektöründe 30, Deri ve kundura sektöründe 4, Çimento, Kimya, Demir Çelik, Ticaret ve kâğıt sektörlerinin de dahil olmasıyla 56 işletmeye kaynaklık yapmıştır. Bankacılık sektöründe de 49 şubesiyle sanayi alanında milli ve yerli girişimci sınıfın güçlenmesinde etkili olmuştur.
Orta yaş kuşağı ve bizler, daha yakın zamana kadar; en güzel takım elbise, kumaş, giysi ve ayakkabılarımızı Ulus semtinde bulunan Sümerbank Mağazasından aldığımızı hatırlamaktayız.
SÜMERBANK TESİSLERİ
Bütün bunlara ek olarak, Sümerbank fabrika ve üretim alanları adeta bir şehir gibi düzenlenmiştir. Fabrika alanı içinde; işçi lojmanları, dinlenme, kahvaltı, yemek salonları, sinema, tiyatro salon ve etkinlikleri yapılmakta, ilkokul ve işçilik eğitimlerinin verildiği kampüsler bulunmaktadır. İşçiler arasından seçilen kişiler; uzman ve mühendis eğitimi almak üzere yurt dışına gönderilmektedir.
MEVLAM NE DEDİ
Sonraki yıllarda özelleştirme sürecine girilmiş, ilk olarak bir şirketler topluluğuna satılmış, satın alan firma sahibinin cinayet ve bir banka skandalına karışması üzerine geri alınarak özelleştirme sürecine devam edilirken, Bakan düzeyine ulaşan bir eski siyasinin (Kemal Unakıtan) “Sümerbank’ın adını sileceğiz” demiş ve aynı kişi hasta olduğu zaman “Mevlam Cleveland dedi” diyerek Amerika’ya tedaviye gitmiştir. Fabrika ve üretim tesisleri kapatılmıştır.
Atatürk’ün yaptığı her devrim ve kurduğu her yapı gibi, eski kurumlarımızın da canlanacağı ve kuvvetleneceği inancını taşımaktayız.
(Bu yazı, değişik bir şekli ile Bütün Dünya Dergisi’nin Temmuz 2023 sayısında, tarafımdan işlenmiştir.)
Avukat Ahmet Erdem AKYÜZ