Mevzuatımız tahtında harici bir yönetmelik ile düzenlenmiş olunan konut kapıcılığına ilişkin “Konut Kapıcıları Yönetmeliği” mevzuatı, 4857 sayılı İş Kanunu’nun 110. Maddesine dayanmak suretiyle 03 Mart 2004 tarihi ile resmi gazetede yayınlanmıştır. Bu mevzuat tahtında ise; konut Kapıcılarının hizmetlerinin kapsam ve niteliği, çalışma süresi, hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil günleri, yıllık ücretli izin hakları ve kapıcı konutlarına ilişkin usul ve esaslar düzenlenmiştir.
Bu yazımda, yukarıda anılan yönetmelik tahtında; “Konut Kapıcısı kimdir? Görevleri ve hakları nelerdir?” bu hususlara değinmeye çalışacağım.
Kapıcının hakları derken burada kastedilen İş Kanunu bakımından haklarıdır. Yoksa kapıcıların da vergisel, hukuksal ya da başka birçok alanda hakları bulunmaktadır. Bu bahisle bu yazıda kapıcıların İş Kanunundan doğan ve bir işçi olarak sahip oldukları haklar ele alınacaktır.
Apartman Görevlisi ( hak arasında bilinen adı ile konut kapıcısı); Ana taşınmazın bakımı, korunması, küçük çaptaki onarımları, ortak yerlerinin ve döşemelerinin bakımı, temizliği, bağımsız bölümlerde oturmakta olanların çarşı işlerinin görülmesi, güvenliğinin sağlanması, kaloriferlerinin yakılması ve bahçenin düzenlenmesi ile bakımı ve benzer hizmetleri yürüten kimseye verilen isimdir.
Kapıcının görev ve sorumlulukları nelerdir?
Yöneticinin talimatı doğrultusunda konutun kaloriferini zamanında yakmak, ısıyı ayarlamak ve söndürmek; hidrofer vb. araçları çalıştırmak; ana taşınmazın ortak yerlerini ve tesislerini temiz bulundurmak, demirbaşlarını, araç gereçlerini düzenli, bakımlı ve işler şekilde kullanmak; kendisine ayrılan konutu başka amaçla kullanmamak, konutu korumak, kendi veya ailesinden birinin konuta vereceği zarar ve hasarı karşılamak; yöneticinin talimatı doğrultusunda konutun güvenliğini sağlayabilecek önlemleri almak; belirlenmiş olunan saatlerde servis hizmetlerini görmek, çöplerini toplamak ve bahçe düzenlenmesi ve bakımından sorumlu olmak; iş sözleşmesinde belirlenmiş olunan diğer görevleri yapmak.
Kapıcıların çalışma saatleri nelerdir?
İş Kanununa göre haftalık çalışma süresi 45 saat olup bu temel kural, kapıcılar için de geçerlidir. Burada önemli bir ayrıntı olarak şu söylenebilir ki; günde 11 saati geçmemesi kaydıyla bu haftalık çalışma süresi bazı günlerde yoğunlaştırarak belirlenebilir. Örnek vermek gerekir ise; hafta içi bir gün öğlene kadar çalışma ve hafta sonu bir gün ise 11 saate kadar çalışma yaptırılarak bu 45 saatlik süre haftanın günlerine dağıtılabilmektedir.
Çalışma süresinden anlaşılması gereken ise kapıcının işte geçirdiği zamandır. Dikkat edilmesi gereken önemli bir husus olarak; eğer kapıcıya kapıcı konutu tahsis edilmiş ise bu durumda kapıcının günlük çalışması en çok dörde bölünebilecektir. Örneğin haftanın 6 günü, günde 7,5 saat çalışan bir kapıcı için bir günlük çalışma şekli şöyle belirlenebilecektir: 06:00-08:00, 10:30-12:30, 14:00-16:00 ve 17:30-19:00.
Kapıcıların haftalık izin süreleri nelerdir?
Kapıcılar için bu konuda özel bir düzenleme yapılmamıştır. Buna göre; önceki 6 iş günü boyuna çalışan ya da çalışmış kabul edilen bir apartman görevlisi, yedinci gün kesintisiz 24 saat dinlenecektir. Hafta tatilinin hangi gün olarak kullanılacağını belirleme yetkisi apartman yöneticisinde olup önemli olan kapıcıya kesintisiz 24 saat hafta tatili kullandırılmasıdır.
Kapıcının bayram izinleri nelerdir?
Yine İş Kanunu hükümlerinin esas alındığı bu konuda şunu söylemek gerekir ki; ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalışacağına dair kapıcının onayı ayrıca alınmışsa ya da iş sözleşmesinde buna ilişkin bir hüküm varsa kapıcı resmi ve/veya dini bayram tatillerinde çalışmak durumundadır. Aksi durum söz konusu ise çalışmaya zorlanamayacaktır. Bayram günlerinde çalışan kapıcıya, normal bir günlük ücreti dışında ayrıca fazladan bir yevmiye daha ödenmesi, diğer bir deyişle bir günlük çalışma ücretinin %100 zamlı olarak ödenmesi gerekmektedir. Bu husus İş Kanunu tahtında zaruridir.
Kapıcının yıllık izin süreleri nelerdir?
İş Kanununu tahtında diğer tüm işçiler tarafından belirlenmiş olunan yıllık izin süreleri kapıcılar için de geçerlidir. Buna göre; kapıcının kıdemi 1-5 yıl arasında ise 14 iş günü, 5-15 yıl arasında ise 20 iş günü ve 15 yıldan çok ise 26 iş günü yıllık izin hakkı bulunmaktadır.
Bu yazıya konu olmayan diğer haklar konusunda da, İş Kanununda yer alan genel hükümlerin geçerli olduğu hatırlanmalıdır.
Kapıcıya kıdem ve ihbar tazminatı nasıl ve ne tutarda ödenir?
Konutun maliki ya da ortakları işveren olarak kabul edilirken; yönetici ise işveren vekili olarak hareket eden kişiyi ifade etmektedir. Yönetici, kat mülkiyeti kanununa göre seçilmekte ve görevini yürütmektedir.
4857 Sayılı İş Kanunu tahtında düzenleme alanı bulan kıdem ve ihbar tazminatı ve kazanılmasına ilişkin şartlar doğrultusunda, konut kapıcıları da kıdem ve ihbar tazminatı almaya hak kazanacaklardır.
Kıdem tazminatına esas olan, kapıcının brüt ücretidir. Ayrıca varsa, kapıcıya yapılan düzenli ödemeler ve yardımlar da bu tutara dâhil edilecektir. Örnek vermek gerekir ise; kapıcının giydirilmiş ücretinin belirlenmesinde; kapıcı dairesinin bedelsiz tahsis edilmesi durumunda konutun kira bedeli, elektrik ve su ücretlerinin yönetimce karşılanması durumunda ortalama fatura giderleri vb. hususlar da giydirilmiş ücret hesabında dikkate alınacaktır.
Bilindiği üzere kıdem tazminatı, iş akdinin işveren (yönetim) tarafından fesih edilmesi yanında işçi (kapıcı) tarafından bazı durumlarda feshi durumunda da hak edilebilecektir.
Yargıtay kararlarına konu olmuş şekilde; Konut Kapıcılarının İş Akdini haklı olarak fesih edebileceği bazı haller aşağıda listelenmiştir. Tüm bu hallerde konut kapıcılarına kıdem tazminatı ödenmesi gerekmektedir;
- İş sözleşmesinde yazdığı halde ayni yardımların yerine getirilmemesi (erzak ve kömür yardımı gibi)
- Kapıcının sigorta primlerinin hiç yatırılmaması veya eksik bildirilmesi ya da düşük ücretten yatırılması
- Kapıcının ücretinin zamanında ödenmemiş olması
- Kapıcının yapmış olduğu çalışmalara karşılık fazla çalışma, genel tatil, hafta tatili vb. ücretlerinin ödenmemesi
- Kapıcıya yıllık ücretli izin kullandırılmaması
Kapıcı tarafından açılacak davada husumet kime yöneltilecektir?
Bilindiği üzere, yönetici, İş Kanunu ve Yönetmeliğin uygulanması bakımından işveren temsilcisi olarak kabul edilecektir. İş Hukuku anlamında ortaya çıkabilecek idari ve yargısal uyuşmazlıklarda yönetici, işvereni temsil eder. Bu durumda da kapıcının işveren hakkında açabileceği davanın kat maliki ya da maliklerine karşı açılması gerekse de, yönetmelikten doğan bu temsil yetkisine göre davanın doğrudan yönetici hasım gösterilerek açılması mümkün olacaktır. Ancak bu halde dahi hükmün doğrudan yönetici hakkında kurulması mümkün değildir. Mahkemece yönetici aleyhine açılan davada hüküm 634 sayılı yasanın 20/a maddesi uyarınca kat maliki ya da malikleri aleyhine kurulmak zorundadır. (Yargıtay 9 Hukuk 2009/15081 E.)
Buna göre kapıcı, davasını kat maliklerine karşı açabileceği gibi doğrudan yöneticiye karşı da açabilecektir. Her iki durumda da sorumluluk kat maliklerine ait olacaktır.
Kapıcının kıdem tazminatını kim / kimler ödemekle sorumludur?
Kapıcının işten ayrıldığı ve kıdem tazminatını hak ettiği tarihte apartman dairesinin sahipleri kimler ise kıdem tazminatının ödenmesinde ilgili kişiler sorumlu olacaklardır. Bahse konu apartman dairelerinde o dönemde ikamet etmiş olan kiracıların ise kıdem tazminatı ödemede sorumluluğu yoktur. Diğer bir deyişle; kıdem tazminatı, o tarihte söz konusu daireye malik olan kişi tarafından ödenecektir.
Ev sahibi kıdem tazminatını ödemezse hali hazırda bahse konu dairede ikamet etmekte olan kiracı “kira bedeli kadar” kıdem tazminatından sorumlu olacaktır. Ödediği bedeli de ev sahibiyle arasındaki kiradan düşerek tahsil etme hakkına sahiptir.
Netice olarak; kapıcının kıdem tazminatı, yasal kesintiler yapıldıktan sonra kendisine ödenmelidir. Ödenecek olan bu tutardan kat malikleri eşit olarak sorumlu olacaklardır. Kapıcı hizmetlerinden yararlanılmadığı gerekçesi de bu hususta mahkeme tarafından dinlenilmeyecektir.