Uygulamada boşanmak isteyen birçok kişi, anlaşmalı ve çekişmeli boşanma kavramlarını doğal olarak tam anlamıyla kafasında oturtamıyor. Bu sebeple bu yazımda, bu temel ayrımdan bahsedeceğim.
Öncelikle belirtmemiz gerekir ki Türk Medeni Kanunu’nda anlaşmalı boşanma ve çekişmeli boşanma şeklinde bir tanımlama bulunmamaktadır. Bu ayrım, uygulamada oluşan bir ayrımdır.
Adından da anlaşılacağı üzere, anlaşmalı boşanma; eşlerin boşanmanın doğuracağı tüm sonuçlar üzerinde anlaşarak boşanmaları anlamına gelir. Diğer deyişle, eşler, eğer çocuk var ise velayet, eğer talep ediliyorsa nafaka, maddi-manevi tazminat ve malların paylaşımı konusunda anlaşmış olmalıdırlar.
Genelde anlaşma boşanma, yukarıda saydığımız başlıklar konusunda eşlerin anlaştığı hususların açıkça yazılı olduğu ve her iki tarafça imzalandığı bir protokolün hazırlanması ve bir boşanma dava dilekçesi ile birlikte mahkemeye sunularak dava açılması ile olur. Dava açıldıktan sonra duruşma günü verilecek ve eşlerin de duruşmada hazır olup beyan vermesi gerekecektir. Eğer duruşmada protokolde belirtilenden farklı bir durum gündeme gelmezse çok yüksek bir ihtimalle boşanma kararı tek celsede verilecektir. Akabinde gerekçeli karar yazılacak, taraflara ya da avukatlarına tebliğ edilecek, ardından Nüfus Müdürlüğü’ne gönderilerek resmi kayıtlara işlenecektir.
Evliliğin üzerinden 1 yıl geçmeden anlaşmalı boşanma mümkün değildir.
Önemle belirtmek gerekir ki; halk arasında anlaşmalı boşanmanın basit olduğu ve avukatsız da yapılabileceği yönünde bir algı vardır. Oysa, eşlerin yukarıda belirttiğimiz hususlar üzerinde eksik yahut yanlış anlaşması ciddi hak kayıplarına yol açabilecektir. Bu sebeple mümkün olduğu kadar bir avukat aracılığı ile boşanmanın gerçekleştirilmesi en sağlıklı olandır.
Çekişmeli boşanma ise; yukarıda açıkladığımız üzere boşanmanın sonuçları üzerinde eşler arasında bir anlaşmazlık olması halidir. Örneğin, her iki taraf da boşanmayı istiyordur, velayetin annede kalması konusunda da hemfikirdirler; fakat kadın nafaka talep etmesine rağmen erkek kadına nafaka vermek istemiyordur. Bu durumda, çekişmeli boşanma gündeme gelecektir.
Çekişmeli boşanmalarda, dilekçeler teatisinden sonra delillerin toplanacak ve tahkikat yapılarak bir karar verilecektir. Verilen kararın, başvuru halinde üst mahkemelerde (istinaf ve temyiz) değerlendirilme ihtimali de göz önüne alındığında, yargılama uzun sürmektedir.
Lakin, yine belirtmek gerekir ki, çekişmeli boşanma davası açılması dava devam ederken anlaşma yapılamayacağı anlamına gelmez. Yargılama devem ederken tarafların anlaşması ile bir dilekçe sunularak veya duruşma esnasında anlaşıldığına ilişkin hususlar tutanağa geçirilerek davanın hızlıca sonlanması sağlanabilecektir. Çekişmeli boşanma yargılaması esnasında anlaşma sağlanabilmesi için de muhakkak evliliğin üzerinden 1 yıl geçmiş olması gerekmektedir.
Boşanmak isteyen çiftler açıkladığımız çerçevede ne şekilde boşanmak istediklerine ya da boşanabileceklerine karar verebilirler.