Ülkemizde arsa ve tarla sahiplerinin en çok yaşadığı sorunlardan birisi de tarlasından genel yola çıkan bir yol bulunmamasıdır. Bu gibi durumlarda genel yola sınırı bulunan komşu taşınmaz malikinden anayol ile bağlantı sağlanması amacı ile geçit hakkı talep edilebilir. Zorunlu geçit hakkı da komşuluk hukukundan doğan yasal bir sınırlamadır. Ancak kendiliğinden değil talebe bağlı olarak ortaya çıkar. Komşu taşınmaz maliki, geçit irtifakı kurulmasına rıza gösterirse, yapılacak bir resmi senede istinaden tapuda tescil yapılarak geçit irtifakı tesis edilir.
Taşınmazından geçit hakkı talep edilen komşu arsa maliki, geçit irtifakı kurulmasına rıza göstermezse ne olacaktır? Bu yazımızda bu sorunun yanıtlarını ayrıntılı olarak ele alacağız.
GEÇİT HAKKI NEDİR?
Geçit Hakkı, Medeni Kanunumuzun 747. maddesinde düzenlenmiş olup, genel yola çıkmak için yeterli yolu bulunmayan taşınmaz malikinin, komşu taşınmaz malikinden, genel yola çıkan bir geçit talep etmesini ifade etmektedir. Burada kanun maddesinde belirtilen genel yoldan kasıt, yetkili makamlarca kamudan her bir bireyin tek başına yararlanmaya yetkili olduğu yollardır.
Türk Medeni Kanununun “Zorunlu Geçit” başlıklı 747.maddesi şu şekildedir;
Taşınmazından genel yola çıkmak için yeterli geçidi bulunmayan malik, tam bir bedel karşılığında bir geçit hakkı tanınmasını komşularından isteyebilir.
Bu hak, ilk önce kendisinden bu geçidin istenmesi önceki mülkiyet ve yol durumuna göre en uygun düşen komşuya karşı ve daha sonra bundan en az zarar görecek olana karşı kullanılır. Zorunlu geçit iki tarafın menfaati gözetilerek belirlenir.
Madde Hükmüne göre Geçit Hakkının Şartları şunlardır;
1-Hakkın Üzerinde Kurulacağı Taşınmazın Özel Mülkiyet Konusu ve Tapuya Kayıtlı Olması Gerekmektedir.
2-Genel Yola Çıkmak İçin Yeterli Geçit Bulunmamalıdır.
3-Mülkiyet ve yol durumuna göre en uygun komşudan geçit irtifakı talep edilmelidir.
4-Taşınmazı üzerinde geçit irtifakı kurulan komşuya geçit hakkı bedeli ödenmelidir.
GEÇİT HAKKI DAVASININ NEDENİ
Geçit davalarının nedenini bir Yargıtay Kararında[1] “Bu tür davalar ülkemizde arazi düzenlenmesinin sağlıklı bir yapıya kavuşmamış olması ve her taşınmazın yol ihtiyacına cevap verilmemesi nedeniyle zorunlu olarak açılmaktadır.” şeklinde yorumlanmıştır.
GEÇİT HAKKI DAVASINDA TARAFLAR
Taşınmazından geçit hakkı talep edilen komşu arsa maliki, geçit irtifakı kurulmasına rıza göstermezse Geçit Hakkı Davası açmak gerekecektir. Aleyhine geçit irtifakı davası açılan taşınmaz, tapulu bir taşınmaz olmalıdır. Ayrıca bu taşınmazın özel mülkiyete tabi olmalıdır. Maliki devlet olan taşınmazlar aleyhinde geçit irtifakı tesis edilemez.
Geçit Hakkı kurulmasını talep edenin taşınmazının genel yola bağlanacak geçidi olmamalı veya yetersiz olmalıdır.
Bu hususlar çerçevesinde davacı; Genel yola bağlanacak geçidi olmayan taşınmaz maliki, davalı; genel yola bağlantısı bulunan komşu taşınmaz malikidir.
GEÇİT HAKKI DAVASINDA GÖREV VE YETKİ
Geçit İrtifakı Davası, yüklü taşınmazın bulunduğu yer asliye hukuk mahkemesinde açılmalıdır. Bu davalarda yetki, dava konusunun taşınmazın aynına ilişkin olması sebebiyle kesindir.
Geçit İrtifakı talep edenin geçit ihtiyacı değerlendirilecek ve yüklü taşınmaza en az zarar verecek şekilde geçit kurulacaktır. Bilirkişi marifetiyle geçidin geçeceği yer tespit edilecek ve yüklü taşınmaza zarar vermemek amacıyla geçit asgari boyutlarda olacaktır.
Geçidin yapılması ve masrafları geçit hakkı talep eden taşınmaz malikine aittir.
Bu davaları diğer davalardan ayıran bir diğer özellik ise davacının talebi yönünde geçit kurulsa dahi yargılama giderleri ve vekâlet ücretinin davacı üzerine bırakılmasıdır. Yani davacı hem yargılama giderlerini ödeyecek hem de geçit hakkı doğrultusunda yol açmak için masraf altına girecektir.
-----------------------------------------
[1] Y14.HD 22.12.2015 T. , 2015/16024 E. , 2015/11907 K