Son günlerde, 2023 yılı Cumhurbaşkanlığı seçimleri yaklaştıkça Cumhurbaşkanının görev süresi tartışmaları da sıklıkla karşımıza çıkmaya başladı. Özellikle kamuoyunda yapılan tartışmaların hukuki olmaktan çok; siyasi olduğunu ve seçmenlerin de yanlış bilgilendirilerek farklı yönlendirildiğini görmekteyiz.
Bilindiği üzere 2017 yılı Anayasa değişikliği ile Cumhurbaşkanının siyasi partiye üye olabilmesi, Cumhurbaşkanının görev ve yetkileri gibi birçok konuda Anayasa değişiklikleri halkoyuna sunulmuş ve yapılan referandum neticesinde kabul edilerek yasa metnine girmiştir. Bunun yanında Cumhurbaşkanının görev süresi ile en fazla iki defa seçileceğine ilişkin hususlar ise 2017 yılı değişikliği ile değil 2007 değişikliği ile Anayasamızda yer almıştır. 21 Ekim 2007 yılında yapılan referandumda Cumhurbaşkanının meclis tarafından değil halk tarafından seçileceği, meclisin görev süresinin 4 yıldan 5 yıla çıkarılması, seçimin iki turlu yapılması ve bunun şartlarının belirlenmesi yine halkoyuna sunulmuştur. 2007 yılı referandumu halkın %68 gibi büyük bir çoğunluğuyla kabul edilerek yasalaşmıştır.
Cumhurbaşkanı
A. Adaylık ve seçimi
Madde 101 – (Değişik: 21/1/2017-6771/7 md.) Cumhurbaşkanı, kırk yaşını doldurmuş, yükseköğrenim yapmış, milletvekili seçilme yeterliliğine sahip Türk vatandaşları arasından, doğrudan halk tarafından seçilir. Cumhurbaşkanının görev süresi beş yıldır. Bir kimse en fazla iki defa Cumhurbaşkanı seçilebilir.
Burada dikkat edilmesi gereken ve en çok tartışılan konulardan olan Cumhurbaşkanının en fazla iki defa seçilmesi hususunda söz konusu değişikliğin 2007 yılında yapıldığını, 2017 yılındaki değişiklik metninde de bu ibareye dair geçici bir hüküm konulmadığını da ayrıca belirtmek isteriz. Bu nedenle bir kimse, Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı’na mevcut yasalar ışığında en fazla iki defa seçilebilmektedir.
Ortaya atılan birtakım iddialar gibi; 2017 yılı referandumu ile Anayasa değişikliği yapıldığı bu nedenle 2017 yılından sonra iki defa seçilme şartının uygulanacağı ise dayanaksız ve Anayasaya aykırıdır.
Bu açıklamalar ışığında halk tarafından 2007 değişikliği neticesinde yürürlükteki Anayasa’ya göre 2014 yılında cumhurbaşkanı seçilen Recep Tayyip Erdoğan; 2018 yılında tekrar ve ikinci kez seçilmiştir. Bu nedenle mevcut Anayasa hükümlerine göre bir kez daha aday olabilmesi meclisin erken seçim kararı alması dışında mümkün değildir.
2017 yılında yapılan Anayasa değişikliği ile Anayasa’nın 116. Maddesi ile “Cumhurbaşkanının ikinci döneminde Meclis tarafından seçimlerin yenilenmesine karar verilmesi halinde, Cumhurbaşkanı bir defa daha aday olabilir.” hükmü gereğince Cumhurbaşkanı ikinci döneminde ise ancak Meclisin erken seçim kararı alması ile mümkündür. Bunun dışında seçimlerin zamanında yapılması ya da Cumhurbaşkanının yine Anayasa’nın 116. Maddesi gereğince seçim kararı alması dışında bir kimsenin 3. kez aday olma şansı bulunmamaktadır. Bu nedenle siyasi tartışmaların ötesinde mevcut Cumhurbaşkanının yeniden aday olabilmesi için meclisin 3/5 nisabıyla erken seçim kararı alması gerekmektedir. Bugünkü meclis aritmetiğinde bu nisabın muhalefet olmadan sağlanması da mümkün görünmemektedir.
Son olarak; adaylığına Anayasal engel bulunan bir kimsenin adaylığını açıklaması halinde usulün nasıl işlemesi gerektiğini de belirtmek isteriz. Adaylığını açıklayan kişilerin Anayasa ve yasalardaki seçilme yeterliliğine sahip olup olmadığını denetleme ve bu konuda karar verme yetkisi sadece Yüksek Seçim Kurulu’na aittir. Mevcut düzenlemeye göre Yüksek Seçim Kurulu’nun verdiği karar kesin olup; yargılama konusu yapılamamaktadır. Bu nedenle adaylığın açıklanmadan Yüksek Seçim Kurulu’na başvurulması ya da açıklandıktan sonra Anayasa Mahkemesine başvurulması gibi prosedür bulunmamaktadır.