Kısa Bir Tanımlama ve Girizgâh
Her ne kadar bazı aynı maddeleri içerseler de bambaşka kalıplar olduklarını söyleyebiliriz. Denetimli serbestlik; hükmün açıklanmasının geri bırakılması(HAGB) içerisinde uygulanma olanağı sağlanan bir kurum iken, adli kontrol; bir koruma tedbiri olan tutuklama kararının hayata geçirilmeden, öncelikli olarak dikkate alınması gereken bir kurumdur. Ayrıca denetimli serbestlik, hükmün açıklanmasının geri bırakılmasının yanı sıra başka birçok hâlde karşımıza çıkmaktadır.
Kapsam Alanı
CMK 109.maddesinin 3.fıkrasında adli kontrole ilişkin sınırlı bir sayım öngörülmüştür. Oysa CMK 231.maddesinin 8.fıkrasında ‘’takdir edilecek başka yükümlülükler’’ denilerek çerçeve genişletilmiştir. İlk farklılık ‘’eğitim’’ konusunda göze çarpmaktadır. HAGB içerisindeki denetimli serbestlikte, bir meslek veya sanat sahibi olup olmaması ayrımı yapılarak, ya eğitimin tamamlanma ya da bir kamu kurumu veya özelde bir başkasının gözetimi altında ücret karşılığı çalıştırılmasına imkan tanınmıştır. Adli kontrolde ise, eğitim boyutu daha yüzeysel işlenmiştir.
Denetimli serbestlikte, ‘’belirli yerlere gitmekten yasaklılık’’ ibaresiyle ayrıntıya girmez iken; adli kontrolde buna ilaveten ‘’yurt dışı, konut, belirli yerleşim bölgesi’’ lafzlarıyla tek tek sayılma yoluna gidilmiştir. Denetimli serbestlikte, ‘’belirli yerlere devam etmek’’ mevzusu; adli kontrolde hakim tarafından belirli yerlere, belirlenen süreler içinde düzenli olarak başvurma denilerek imza niteliği kazanmıştır.
Uçsuz Bucaksız Bir Serüven Mi?
HAGB içerisindeki denetimli serbestlik, 1 yıldan fazla olmamak üzere uygulanır. Adli kontrolde ise; ‘’ağır ceza mahkemesinin’’ görevine giren ve girmeyen sınıflandırılması yapılarak; giren işlerde en çok 3 yılı ve ‘’zorunlu’’ hallerde uzatmayla beraber toplam 3 yılı, CMK 110/A 2.fıkra kapsamındaki suçlarda uzatmayla beraber 4 yılı geçemez. CMK 110/A 2.fıkra kapsamındaki suçlar: devletin güvenliğine karşı suçlar, anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlar, milli savunmaya karşı suçlar, devlet sırlarına karşı suçlar ve casusluktur. Bunun dışında Terörle Mücadele Kanunu kapsamına giren suçları da ekleyebiliriz. Girmeyen işlerde ise, en çok 2 yıl ve ‘’zorunlu’’ hallerde uzatma 1 yıl olarak kayda geçirilerek uygulanır. Bu adli kontrol süreleri, çocuklar hakkında ise yarı oranında işlenir.
Ya Yerine Getirilmezse!
HAGB içerisindeki denetimli serbestliğe uygun davranılması halinde ‘’davanın düşmesi’’ meydana gelebilecekken; bu yükümlülüklere aykırı davranılıp yerine getirilmediği takdirde hüküm açıklanmak durumunda kalınıp, yeni bir mahkumiyet kurma aşamasına geçilerek sanık, birtakım avantajlı durumlar içerisinde belirebilecektir. Bunlar; cezanın yarısına kadar infazın gerçekleşmemesi, hapis cezasının ertelenmesi veya seçenek yaptırımlara çevrilmesi olarak gün yüzüne çıkacaktır.
Adli kontrol yükümlülükleri isteyerek yerine getirilmezse hemen ‘’tutuklama kararı’’ verilebilir.
Kimlere Hitaben Uygulayacağız?
Adli kontrol, hem şüpheli hem de sanık için karşılık bulurken; HAGB içerisindeki denetimli serbestlik, sadece sanık için vuku bulmaktadır.
Av. Fatma Nida ÖZBEK
