Covid-19 sürecinin ekonomi ve istihdama olan etkilerinin azaltılması için 7244 sayılı yasa ile “Geçici İstihdam Güvencesi” getirilmiştir. Ayrıca kısa çalışma başvurularının sonuçlanması sürecinin hızlanması amacıyla da düzenleme yapılmıştır.
7244 sayılı “Yeni Koronavirüs (Covıd-19) Salgınının Ekonomik ve Sosyal Hayata Etkilerinin Azaltılması Hakkında Kanun ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” 16.04.2020 tarihinde meclis genel kurulunda kabul edilmiş olup, henüz resmi gazetede yayımlanmamış, yani yürürlüğe girmemiştir. Önümüzdeki günlerde yürürlüğe girecektir.
MADDE 9- 22/5/2003 TARİHLİ VE 4857 SAYILI İŞ KANUNUNA AŞAĞIDAKİ GEÇİCİ MADDE EKLENMİŞTİR.
“GEÇİCİ MADDE 10- Bu Kanunun kapsamında olup olmadığına bakılmaksızın her türlü iş veya hizmet sözleşmesi, bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren üç ay süreyle 25 inci maddenin birinci fıkrasının (II) numaralı bendinde ve diğer kanunların ilgili hükümlerinde yer alan ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzeri sebepler dışında işveren tarafından feshedilemez.
Bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren üç aylık süreyi geçmemek üzere işveren işçiyi tamamen veya kısmen ücretsiz izne ayırabilir. Bu madde kapsamında ücretsiz izne ayrılmak, işçiye haklı nedene dayanarak sözleşmeyi fesih hakkı vermez.
Bu madde hükümlerine aykırı olarak iş sözleşmesini fesheden işveren veya işveren vekiline, sözleşmesi feshedilen her işçi için fiilin işlendiği tarihteki aylık brüt asgari ücret tutarında idari para cezası verilir.
Cumhurbaşkanı birinci ve ikinci fıkrada yer alan üç aylık süreleri altı aya kadar uzatmaya yetkilidir.”
Düzenleme ile “Geçici İstihdam Güvencesi” getirilmiştir. Yasa maddesi uyarınca iş sözleşmelerinin feshi 3 ay süreyle yasaklanmıştır. Ancak işveren iş sözleşmesini İş Kanunu m.25/2(ahlak ve iyiniyet kurallarına aykırılık) hükümleri uyarınca feshedebilecektir.
Düzenlemenin asıl amacı ekonomik/zorlayıcı sebeplerle ve İş Kanunu m.25/1 hükmünde yer alan sağlık sebepleriyle işçi çıkartılmasını engellemektir.
Ayrıca 3 aylık süre Cumhurbaşkanı tarafında 6 aya kadar uzatılabilecektir.
Bu düzenleme konusunda en çok sorulan sorulardan biri ise ücretsiz izin/kısa çalışma uygulama önceliği hakkındadır. Personelin kısa çalışmadan yararlanması mümkün ise bu yola başvurulması, aksi halde ücretsiz izne çıkartılması gerekmektedir.
Kısa çalışma ödeneği, ücretsiz izin ödeneğinden daha yüksektir. Ayrıca kısa çalışma ödeneği prime esas ücrete göre tavan ücrete kadar yükselebilmektedir. Her iki ücret de işsizlik sigortası fonundan karşılanmaktadır.
Madde yasanın resmi gazetede yayımı ile birlikte yürürlüğe girecektir. 16.04.2020 tarihi itibariyle yasa henüz yayımlanmadığı için fesih yasağı henüz yürürlüğe girmemiştir.
MADDE 7- 4447 SAYILI KANUNA AŞAĞIDAKİ GEÇİCİ MADDE EKLENMİŞTİR.
“GEÇİCİ MADDE 24- Bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihte iş sözleşmesi bulunmakla birlikte 4857 sayılı Kanunun geçici 10 uncu maddesi uyarınca işveren tarafından ücretsiz izne ayrılan ve kısa çalışma ödeneğinden yararlanamayan işçiler ile 15/3/2020 tarihinden sonra 51 inci madde kapsamında iş sözleşmesi feshedilen ve bu Kanunun diğer hükümlerine göre işsizlik ödeneğinden yararlanamayan işçilere, herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşundan yaşlılık aylığı almamak kaydıyla ve 4857 sayılı Kanunun geçici 10 uncu maddesinde yer alan fesih yapılamayacak süreyi geçmemek üzere, bu süre içinde ücretsiz izinde bulundukları veya işsiz kaldıkları süre kadar, Fondan günlük 39,24 Türk lirası nakdi ücret desteği verilir. Yapılan ödemelerden damga vergisi hariç herhangi bir kesinti yapılamaz.
Birinci fıkra kapsamında ücretsiz izne ayrılarak nakdi ücret desteğinden yararlanan işçinin fiilen çalıştırıldığının tespiti halinde işverene, bu şekilde çalıştırılan her işçi ve çalıştırıldığı her ay için ayrı ayrı olmak üzere fiilin işlendiği tarihteki 4857 sayılı Kanunun 39 uncu maddesince belirlenen aylık brüt asgari ücret tutarında çalışma ve iş kurumu il müdürlüklerince idari para cezası uygulanır ve ödenen nakdi ücret desteği ödeme tarihinden itibaren işleyecek kanuni faizi ile birlikte işverenden tahsil edilir.
Bu madde kapsamında nakdi ücret desteğinden yararlananlardan 5510 sayılı Kanuna göre genel sağlık sigortalısı veya genel sağlık sigortalısının bakmakla yükümlü olduğu kişi kapsamına girmeyenler, aynı Kanunun 60 ıncı maddesinin birinci fıkrasının (g) bendi kapsamında genel sağlık sigortalısı sayılırlar ve genel sağlık sigortasına ilişkin primleri Fondan karşılanır.
Bakanlık, nakdi ücret desteğine ilişkin ödeme usul ve esaslarını belirlemeye ve bu maddenin uygulanmasına ilişkin ortaya çıkabilecek tereddütleri gidermeye yetkilidir.”
Düzenleme ile, geçici istihdam güvencesi kapsamında işverenler tarafından ücretsiz izne çıkartılan işçilere işsizlik sigortası fonundan izin süresi boyunca ve 3 aylık süreyi geçmemek üzere günlük 39,24-TL nakdi ücret desteği verilecektir.
Ücretsiz izne ayrılan ve fondan destek alan işçinin fiilen işveren nezdinde çalışmaya devam etmesi halinde işverene her ay için ayrı ayrı aylık brüt asgari ücret üzerinden idari para cezası uygulanacak ve ödenen nakdi ücret desteği faizi ile birlikte işverenden tahsil edilecektir.
MADDE 8- 4447 SAYILI KANUNA AŞAĞIDAKİ GEÇİCİ MADDE EKLENMİŞTİR.
“GEÇİCİ MADDE 25- Yeni koronavirüs (Covid-19) sebebiyle işverenlerin yaptıkları zorlayıcı sebep gerekçeli kısa çalışma başvuruları için, uygunluk tespitinin tamamlanması beklenmeksizin, işverenlerin beyanı doğrultusunda kısa çalışma ödemesi gerçekleştirilir. İşverenin hatalı bilgi ve belge vermesi nedeniyle yapılan fazla ve yersiz ödemeler, yasal faizi ile birlikte işverenden tahsil edilir.”
Kısa çalışma düzenlemesinden yararlanmak isteyen işverenin, uygulamadan yararlanması için uygunluk denetiminden geçmesi gerekmektedir. Uygunluk tespiti üzerine kısa çalışma ödemeleri yapılmaktadır. Kısa çalışma uygulaması hakkında hazırlamış olduğumuz bilgi notuna şu linkten ulaşabilirsiniz.
Ancak başvuru sayının 2.000.000 sayısına ulaşması ve işçilerin bu olağanüstü süreçte ödeneğe ihtiyaç duymaları sebebiyle “uygunluk denetimi” yapılmaksızın ödemelerin yapılması yönünde düzenleme yapılmıştır.
Düzenleme ile işçilerin kısa çalışma ödeneğine ulaşma süreci kısalmaktadır.
Yasanın 17. Maddesi uyarınca bu madde 29.02.2020 tarihinden itibaren uygulanmak üzere yayımı tarihinde yürürlüğe girecektir. Bu nedenle 29.02.2020 tarihi ve sonrası yapılan başvurular bu maddeden yararlanacaktır.
Uygunluk denetimi yapılmaması sebebiyle, işverenlerden tarafından verilecek hatalı bilgi ve belgeler sebebiyle yapılacak fazla ve yersiz ödemeler işverenden yasal faizi ile tahsil edilecektir.
Av. Ali ÖZDEMİR