Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurulu’nda 25.03.2020 tarihinde kabul edilen “Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” (“Kanun”), 26.03.2020 tarihinde Resmî Gazete’de yayımlanmıştır. İlgili Kanun’un 49. maddesi ile 5941 sayılı Çek Kanunu’na aşağıda belirtilen geçici madde eklenmiştir:
1- KANUN DÜZENLEMESİ
"GEÇİCİ MADDE 5- (1) 5 inci maddede tanımlanan ve 24/3/2020 tarihine kadar işlenen suçtan dolayı mahkûm olanların cezalarının infazı, bu maddenin yürürlüğe girdiği tarih itibarıyla durdurulur. Hükümlü tahliye tarihinden itibaren en geç üç ay içinde çek bedelinin ödenmeyen kısmının onda birini alacaklıya ödemek zorundadır. Kalan kısmını üç aylık sürenin bitiminden itibaren ikişer ay arayla on beş eşit taksitle ödemesi durumunda mahkemece, ceza mahkumiyetinin bütün sonuçlarıyla ortadan kaldırılmasına karar verilir. İnfazın durdurulduğu tarihten itibaren en geç üç ay içinde çek bedelinin ödenmeyen kısmının onda birinin ödenmediği takdirde alacaklının şikayeti üzerine mahkemece hük-mün infazının devamına karar verilir. Hükümlü taksitlerden birini süresi içinde ilk defa ödemediği takdirde ödemediği bu taksit, sürenin sonuna bir taksit olarak eklenir. Kalan taksitlerden birini daha ödemediği takdirde alacaklının şikayeti üzerine mahkemece hük-mün infazının devamına karar verilir.
(2) Hükmün infazının durdurulması halinde ceza zamanaşımı işlemez.
(3) Bu madde uyarınca infazı durdurulan kişi hakkında mahkemece Ceza Muhakemesi Kanununun 109 uncu maddesinin üçüncü fıkrasının (a) bendinde yer alan adli kontrol tedbirine karar verilebilir.
(4) Bu madde uyarınca verilecek kararlarda, hükmü veren icra ceza mahkemesi yetkilidir. Mahkemece bu madde uyarınca verilecek tüm kararlar alacaklıya tebliğ edilir.
(5) Bu madde uyarınca verilecek kararlara karşı itiraz kanun yoluna gidilebilir. İtirazın incelenmesinde İcra ve İflas Kanununun 353 üncü maddesinin birinci fıkrasında belirlenen itiraz usulü uygulanır.
(6) Bu madde hükümleri her bir suç için ancak bir kez uygulanabilir."
2- “GEÇİCİ MADDE 5” ÖNCESİ UYGULAMA NASILDI?
5941 sayılı Çek Kanunu’na göre; çekin kanuni ibraz süresi içinde ibrazında, “karşılıksızdır” işlemi yapılmasına sebebiyet veren kişi hakkında, hamilin şikâyeti üzerine, her bir çekle ilgili olarak, bin beş yüz güne kadar adli para cezasına hükmolunacağı düzenlemesi yer almaktadır. İlgili Kanun uyarınca verilen adli para cezalarının ödenmemesi durumunda bu ceza, 13/12/2004 tarihli ve 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun’un 106. maddesinde yer alan kamuya yararlı bir işte çalıştırma kararı verilmeksizin doğrudan hapis cezasına çevrilmektedir.
Çekin üzerinde yazılı bulunan düzenleme tarihine göre kanunî ibraz tarihinden itibaren işleyecek 3095 sayılı Kanuni Faiz ve Temerrüt Faizine İlişkin Kanun’a göre ticarî işlerde temerrüt faiz oranı üzerinden hesaplanacak faizi ile birlikte tamamen ödeyen kişi hakkında, yargılama aşamasında mahkeme tarafından davanın düşmesine, mahkumiyet hükmünün kesinleşmesinden sonra ise mahkeme tarafından hükmün bütün sonuçlarıyla ortadan kaldırılmasına karar verilmektedir. Bu sebeple, karşılıksız kalan çek bedelinin adli para cezası olarak ödenmesi, alacaklı açısından yarar sağlamamaktadır.
3- GEÇİCİ MADDENİN ETKİSİ NASIL OLACAKTIR?
Kabul edilen geçici madde ile 24.03.2020 tarihine kadar işlenen “karşılıksızdır işlemi yapılmasına sebebiyet verme” suçundan mahkûm olanların cezalarının infazı, kanunun yürürlüğe girdiği tarih olan 26.03.2020 itibari ile durdurulmuştur. Hükümlü, tahliye tarihinden itibaren en geç üç ay içinde çek bedelinin ödenmeyen kısmının onda birini alacaklıya ödemek zorunda olup infazın durdurulduğu tarihten itibaren en geç altı ay içinde çek bedelinin ödenmeyen kısmının onda birinin ödenmediği takdirde alacaklının şikâyeti üzerine mahkemece hükmün infazının devamına karar verilir. Kalan kısmını altı aylık sürenin bitiminden itibaren ikişer ay arayla on beş eşit taksitle ödemesi durumunda mahkemece, ceza mahkumiyetinin bütün sonuçlarıyla ortadan kaldırılmasına karar verilir. Hükümlü taksitlerden birini süresi içinde ilk defa ödemediği takdirde ödemediği bu taksit, sürenin sonuna bir taksit olarak eklenir. Kalan taksitlerden birini daha ödemediği takdirde alacaklının şikâyeti üzerine mahkemece hükmün infazının devamına karar verilir.
Bu madde uyarınca verilecek kararlarda, hükmü veren icra ceza mahkemesi yetkilidir. Madde uyarınca verilecek kararlara karşı itiraz kanun yoluna başvurulması mümkündür.
4- DEĞERLENDİRME VE SONUÇ
Çek bedelinin karşılıksız kalan kısmı kadar adlî para cezası verilmesi durumunda, çek hamiline ödenmesi gereken miktarın faiz ile birlikte çok daha yüksek miktarda olması nedeni ile hapis tazyikine maruz kalınmaması için uygulamada çekin icra takibinin yapıldığı icra dosyasına ödeme yapmak yerine, çoğu kez taksitlendirme de yapılan adlî para cezasının ödenmesi tercih edilmektedir. Kabul edilen geçici madde ile de 24.03.2020 tarihine kadar işlenen söz konusu suçtan mahkûm olanların, hapis tazyikine maruz kalınmaması için çek bedelinin taksitler halinde alacaklıya ödemesi düzenlemesi getirilmiştir. Kanaatimizce ilgili düzenleme gerek infazın durdurularak miktarın taksitlenmesi yönünden borçlu yararına ve gerekse de söz konusu bedelin alacaklıya ödenmesi yönünden alacaklı yararınadır.
Av. Batuhan BULUT