Bu çalışmamızda yeni TTK’nun hükümlerine göre sermaye şirketi olarak faaliyette bulunan iki ortaklı önceden kurulmuş olan örneğin bir limited şirketin yeni TTK hükümlerine göre (Yeni TTK md.194) ticari işletmeye dönüştürülmesi konusu ele alınarak konu tartışmaya açılacaktır.
Öncelikle belirtelim, 6102 sayılı yeni TTK konumuzla ilgili 194. maddesinin 3. bent hükmü tartışma konusu olayımıza temas etmektedir.
Aşağıda madde 194 ile ilgili: “VI-Ticari işletme ile ilgili birleşme ve tür değiştirme”
“Madde 194: (1) Bir ticari işletme, bir ticaret şirketiyle, onun tarafından devralınmak suretiyle birleşebilir. Bu hâlde devralan ticaret şirketinin türüne göre 138 ilâ 140, 142 ilâ 158 ve ortak hükümlere ilişkin 191 ilâ 193 üncü madde hükümleri kıyas yoluyla uygulanır.
(2) Bir ticari işletmenin bir ticaret şirketine dönüşmesi hâlinde 182 ilâ 193 üncü maddeler kıyas yoluyla uygulanabilir.
(3) Bir ticaret şirketinin bir ticari işletmeye dönüştürülebilmesi için, söz konusu ticaret şirketinin paylarının tümü, ticari işletmeyi işletecek kişi veya kişiler tarafından devralınmalı ve ticari işletme bu kişi veya kişiler adına ticaret siciline tescil ve ilan edilmelidir. Bu hâlde, ticari işletmeye dönüştürülen ticaret şirketi, bir kollektif veya komandit şirket ise mezkûr ticaret şirketinin borçlarından, ticari işletmeyi işletecek kişi ve kişiler ile ticaret şirketinin eski ortakları da 264 üncü maddedeki zamanaşımı süresince sıfatlarına göre müteselsilen sorumlu olurlar. Dönüştürmeye bu Kanunun 264 ilâ 266 ncı maddeleri de uygulanır.
(4) 182 nci maddenin üçüncü fıkrası hükmü saklıdır.”
6102 sayılı Yeni TTK’nun 194/3 md hükmüne göre; Bir ticaret şirketinin bir ticari işletmeye dönüştürülebilmesi için, söz konusu ticaret şirketinin paylarının tümü, ticari işletmeyi işletecek kişi veya kişiler tarafından devralınmalı ve ticari işletme bu kişi veya kişiler adına ticaret siciline tescil ve ilan edilmelidir. Bu hâlde, ticari işletmeye dönüştürülen ticaret şirketi, bir kollektif veya komandit şirket ise mezkûr ticaret şirketinin borçlarından, ticari işletmeyi işletecek kişi ve kişiler ile ticaret şirketinin eski ortakları da 264 üncü maddedeki zamanaşımı süresince sıfatlarına göre müteselsilen sorumlu olurlar. Dönüştürmeye bu Kanunun 264 ilâ 266. maddeleri de uygulanmaktadır.
Bu durumda, bir ticaret şirketinin örneğin bir limited şirketin eski TTK hükümlerine göre kurulduğunu varsayalım. Bu şirket, bugünkü koşullarda şahıs işletmesine dönmek istemesi halinde aşağıdaki şekilde işlemlerini yürütmesi gerekecektir.
6102 sayılı Yeni TTK’nun 194/3 md hükmüne göre; Bir ticaret şirketinin bir ticari işletmeye dönüştürülebilmesi için, söz konusu ticaret şirketinin paylarının tümü, ticari işletmeyi işletecek kişi veya kişiler tarafından devralınmalı ve ticari işletme bu kişi veya kişiler adına ticaret siciline tescil ve ilan edilmelidir. Bu hâlde, ticari işletmeye dönüştürülen ticaret şirketi, bir kollektif veya komandit şirket ise mezkûr ticaret şirketinin borçlarından, ticari işletmeyi işletecek kişi ve kişiler ile ticaret şirketinin eski ortakları da 264 üncü maddedeki zamanaşımı süresince sıfatlarına göre müteselsilen sorumlu olurlar. Dönüştürmeye bu Kanunun 264 ilâ 266. maddeleri de uygulanmaktadır.
Bu durumda, bir ticaret şirketinin örneğin bir limited şirketin eski TTK hükümlerine göre kurulduğunu varsayalım. Bu şirket, bugünkü koşullarda şahıs işletmesine dönmek istemesi halinde aşağıdaki şekilde işlemlerini yürütmesi gerekecektir.
1) Mevcut limited şirketin karar defterine bu doğrultuda (şahıs işletmesine dönüş ile ilgili) karar alınması
2) Bu irade beyanının ticaret siciline tescil ve ilanı
3) Limited şirketten şahıs işletmesine dönüş ile ilgili kesin hesap çıkarılması (kapanış bilançosu, gelir tablosu ve ara mizan, borç yüklenim taahhütnamesi)
4) Şirketin önceki ortaklarının yeni şahıs işletmesinde bulunmaları
5) Şirketin eski ortaklarının aynen yeni şahıs işletmesinde devam etmeleri ve bu durumun ticaret siciline tescili
6) Ticari işletmeye dönüştürülecek olan şirket şirketi bir kolektif veya komandit şirket ise söz konusu ticaret şirketinin borçlarından ticari işletmeyi işletecek kişi ve kişiler ile ticaret şirketinin eski ortakları da yeni TTK md.264 hükümlerine göre zamanaşımı süresince sıfatlarına göre müteselsilen sorumlu olacaklardır.
7) Diğer yandan, yine bir sermaye şirketi türü olan sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerde eski TTK’da olduğu gibi en az 5 kişi tarafından kurulabilecektir.
8) Dönüştürme sırasında yeni TTK md.264 zamanaşımı ve 266. md hükümlerinin dikkate alınması gerekir.
Sonuç olarak, yeni TTK’da anonim veya limited şirketten şahıs işletmesine
dönüş ile ilgili yeterli açıklama bulunmamaktadır. Ancak, yaşanan ekonomik konjonktür gereği pek çok limited şirket otomatik olarak kolay biçimde tasfiye edileceği anlaşılmaktadır. Sayıları yaklaşık 247.558 civarında olan şirket otomatik tasfiye edilecektir. Türkiye’de faal 65.409, gayrifaal 332.782 olmak üzere toplam 98.191 anonim şirket ve 568.567 faal, 175.434 gayrfaal olmak üzere toplam 744.1 limited şirket bulunmaktadır.
Sonuç olarak, gayrifaal şirketlerin ticaret sicili tarafından belirli koşullarda otomatik masrafsız tasfiye edileceği hüküm altına alınmıştır. (Bkz. 30 Haziran 2012 gün ve 28339 RG’de yayınlanan 6335 sayılı yasa md.38 ve ayrıca 6102 sayılı yasaya eklenen geçici md.7) . Böylece, önceden çeşitli nedenlerle vergiden kaçınmaya yönelik kurulan limited şirketler bugünkü haliyle gayrifaal ise bunların tasfiyesi ticaret sicili tarafından resen yapılacaktır. Bu şirketlerin birçoğu bugün itibariyle vergi daireleri tarafından gayrifaal olması nedeniyle resen sicil kayıtları silinmiştir.
Öte yandan, aktif halde olan anonim veya limited şirketlerden şahıs işletmelerine dönüş aruzunda olan ve küçülmeyi planlayan birçok sermaye şirketi ortakları; şahıs işletmelerine dönüş ile ilgili gerekli çalışmalar yapılarak yeni TTK’nun 194. maddesine göre şahıs işletmesine dönüş olanakları araştırılmalıdır.
Sonuç olarak, gayrifaal şirketlerin ticaret sicili tarafından belirli koşullarda otomatik masrafsız tasfiye edileceği hüküm altına alınmıştır. (Bkz. 30 Haziran 2012 gün ve 28339 RG’de yayınlanan 6335 sayılı yasa md.38 ve ayrıca 6102 sayılı yasaya eklenen geçici md.7) . Böylece, önceden çeşitli nedenlerle vergiden kaçınmaya yönelik kurulan limited şirketler bugünkü haliyle gayrifaal ise bunların tasfiyesi ticaret sicili tarafından resen yapılacaktır. Bu şirketlerin birçoğu bugün itibariyle vergi daireleri tarafından gayrifaal olması nedeniyle resen sicil kayıtları silinmiştir.
Öte yandan, aktif halde olan anonim veya limited şirketlerden şahıs işletmelerine dönüş aruzunda olan ve küçülmeyi planlayan birçok sermaye şirketi ortakları; şahıs işletmelerine dönüş ile ilgili gerekli çalışmalar yapılarak yeni TTK’nun 194. maddesine göre şahıs işletmesine dönüş olanakları araştırılmalıdır.