Eurobondlar, vergisel açıdan beyan edilmesi sırasında devlet tahvili ve Hazine bonusu gibi değerlendiriliyor. Alım satım işleminden doğan kazancın vergilendirilmesi ise farklılık gösteriyor. Buna göre;
1) Elde edilen Eurobond faiz gelirleri, beyana ve tevkifata tabi olan diğer menkul ve gayrimenkul sermaye iratları ile birlikte, 2022 takvim yılına ait 70.000 TL’lik beyan sınırı aşıyorsa yıllık beyanname ile beyan edilecektir.
2) Eurobondlar; döviz cinsinden ihraç edilmeleri nedeniyle, itfaları sırasında oluşan değer artışları irat sayılmaz ve elde edilen gelirlere indirim oranı uygulaması da söz konusu değildir.
3) Eurobond alım-satım kazancı nasıl vergilendirilecek? Hazine Müsteşarlığı’nın, bankaların ya da özel şirketlerin yurt dışı borçlanma aracı olarak genellikle Euro’ya da Amerikan Doları cinsinden yurt dışı piyasalarda ihraç ettikleri uzun vadeli, döviz cinsinden tahvil olarak tanımlanabilecek. Eurobonların; itfa tarihinden önce elden çıkarılmasından, bir başka deyişle alım-satım işleminden doğan kazançların vergilendirilmesine ilişkin özellik arz eden hususları aşağıdaki gibi ifade edebiliriz.
Gelir Vergisi Kanunu’nun mükerrer 80’inci maddesine göre: Eurobondların elden çıkarılmasından sağlanan kazanç değer artış kazancı olarak vergilendirilmektedir.
Öte yandan ikinci kademede ise; Gelir Vergisi Kanunu’nun mükerrer 81’inci maddesinin son fıkrası hükmüne uygun şekilde, enflasyondan kaynaklanan fiktif kazançların vergilendirilmesinin önüne geçmek amacıyla maliyet bedellerinin endekslenmesi yapılabilecektir. Bu durumda, elden çıkarılan Eurobondun maliyet bedeli, elden çıkarıldığı ay hariç olmak üzere Türkiye İstatistik Kurumu’nca hesaplanan Yurt İçi Üretici Fiyat Endeksi’ndeki (Yİ- ÜFE) artış oranında arttırılarak tespit edilebilecektir. Endeksleme işleminin yapılabilmesi için, (01.01.2006 tarihinden itibaren elde edilebilecek gelirlere uygulanmak üzere) hesaplanacak artış oranının % 10 veya üzerinde olması gerektiği unutulmamalıdır.
Üçüncü kademede ise; Eurobond satış bedelinin TL karşılığından, endekslenmiş maliyet bedeli ve varsa Eurobonda ilişkin alım, satım, saklama giderleri düşülmek suretiyle vergilendirmeye esas alınacak değer artış kazancı hesaplanmış olacaktır.
Öte yandan; aynı yıl içerisinde mükellefin sahip olduğu Eurobondların ya da benzer menkul kıymetlerin bir kısmının satışından kazanç bir kısmının satışından zarar doğması halinde; aynı yıl içerisinde yapılmış olması koşuluyla bu işlemlerden doğan kar ve zararın birbirinden mahsubu mümkündür.
Maliye ve Maliye Bakanlığı’nca verilen bir özelgede, yabancı şirket hisse senetlerinin elden çıkarılmasında oluşacak zarar ile Eurobondların elden çıkarılmasından doğacak kar tutarları birlikte değerlendirilecek olup; işlemin aynı yıl içinde yapılması koşuluyla; söz konusu zararın, bahse konu kardan mahsubu mümkün bulunmamaktadır.
Son olarak; Eurobondların itfası ve alım-satımı neticesinde elde edilen gelirler Gelir Vergisi Kanunu’nun Geçici 67’nci maddesi kapsamına girmediğinden, yukarıdaki şekilde hesaplanan kazancın tamamı herhangi bir istisna ile beyan sınırı uygulanmaksızın beyan edilecektir.
Konuya ilişkin bir örnek vermek gerekirse;
İsviçre'de banka mevduat hesabı üzerinden T.C. Vatandaşı Bay (X) bu hesabından 09.04.2013 ihraç, 16.04.2043 itfa tarihli US900123CB40 kodlu Eurobondlardan 16.10.2019 tarihinde 400.000 Amerikan Doları tutarında satın almış, mükellef bahse konu Eurobondları 08.12.2022 tarihinde 600.000 USD bedelle satmıştır.
TCMB Döviz Alış Kurları:
(16.10.2019 tarihinde 1 USD = 5,8881 TL)
(08.12.2022 tarihinde 1 USD= 18,6166 TL)
Mükellef adına oluşacak değer artışı kazancı aşağıdaki gibi hesaplanacaktır.
Eurobond alım-satımından doğan kazançların hesabında öncelikle alım sırasında döviz cinsinden ödenen bedel ile satış tarihinde tahsil edilen bedelin alış ve satış tarihindeki T.C. Merkez Bankası döviz alış kuruna göre hesaplanan Türk Lirası karşılığının bulunması gerekir.
Buna göre alış bedeli: 400.000 USD * 5,8881 = 2.355.240 TL,
Satış bedeli: 600.000 USD * 18,6166 = 11.169.960 TL olarak hesaplanacaktır.
İkinci aşamada ise elden çıkarılan Eurobondun maliyet bedeli, elden çıkarıldığı ay hariç olmak üzere Türkiye İstatistik Kurumu'nca hesaplanan Yurt İçi Üretici Fiyat Endeksi'ndeki (Yİ-ÜFE) artış oranında artırılarak (artış oranının %10 veya üzerinde olması şartıyla) tespit edilecektir.
Eurobondun alış tarihinden bir önceki ay olan Eylül 2019 döneminde Yİ- ÜFE 450,55; elden çıkarıldığı aydan bir önceki ay olan Kasım 2022 döneminde Yİ-ÜFE 2.026,08 olarak gerçekleştiğinden hareketle endeksleme oranının %10'un üzerinde [(2.026,08 - 450,55) /450,55] = %349,69 artmış olduğu görülmektedir.
Bu durumda; söz konusu Eurobondun endekslenmiş maliyet bedeli 2.355.240 TL + (2.355.240 * %349,69) = 10.591.278,76 TL olarak dikkate alınacaktır.
Mükellef satmış olduğu Eurobond dolayısıyla (11.169.960,00 - 10.591.278,76 =) 578.681,24 TL tutarında vergiye tabi değer artışı kazancı elde etmiş olacaktır.
Bu tutara vergi tarifesi uygulandığında; hesaplanan gelir vergisi 182.438,43 TL; bu yılın Mart ayında yıllık gelir vergisi beyannamesi ile beyan edilip, aynı yıl Mart ve Temmuz aylarında 2 eşit taksitle ödenecektir. (1)
-----
(1) Türkmen Nedim, Eurobondların Vergilendirilmesi, 06.03.2023 Sözcü Gazetesi