SGK TARAFINDAN YAPILAN ASGARİ İŞÇİLİK UYGULAMALARI

Bu haftaki yazımda işveren uygulamalarında özel inşaat işyerleri ve ihale konusu işlerde SGK tarafından yapılan asgari işçilik uygulamalarını anlatmaya çalışacağım.

Kayıt dışı istihdamla mücadelede önemli bir yere sahip olan “asgari işçilik uygulaması” 5510 sayılı Kanunun 85. Maddesinde düzenlenmiştir. Bu düzenlemeye göre işverenin yapmakta olduğu işin emsaline, niteliğine, kapsam ve kapasitesine göre işin yürütümü açısından gerekli olan sigortalı sayısının çalışma süresinin veya prime esas kazanç tutarının altında bildirim yapıldığının tespiti halinde; yapılan işin niteliği, kullanılan teknoloji, işyerinin büyüklüğü, benzer işletmelerde çalıştırılan sigortalı sayısı, ilgili meslek veya kamu kuruluşlarının görüşü alınmak suretiyle SGK tarafından asgari işçilik tutarı hesaplanmaktadır. Yapılan hesaplama ile SGK’a bildirilmesi gerekli olan asgari çalışma gün sayısı ile prime esas kazanç tespiti yapılmaktadır. Yapılan hesaplama sonucunda işverenin bildirmiş olduğu fiili çalışmaların eksik bildirildiğinin tespit edilmesi durumunda ise SGK tarafından fark işçilik tutarı tahakkuk ettirilerek işverenden tahsil edilecektir. Kurum tarafından asgari işçilik uygulamalarına ilişkin yapılacak işlemler SGK Genel Müdürlüğünce yayımlanan 2011/13 sayılı genelgede belirtilmiştir.

Asgari işçilik uygulaması geçici nitelikteki özel inşaat işyerleri ile ihaleli işlerde uygulandığı gibi devamlı nitelikteki işyerlerinde de uygulanmaktadır. Devamlı nitelikteki işyerlerinde yapılan asgari işçilik tespiti işlemleri Kurumun denetim ve kontrolle görevli memurları tarafından yapılmaktadır. İnceleme sonucunda tespiti yapılan fakat sigortalılara mal edilemeyen fark sigorta primine esas kazanç matrah üzerinden hesaplanan sigorta primi, gecikme cezası, gecikme zammı ve buna bağlı olarak uygulanacak idari para cezalarında konuya ilişkin raporun ilgili Üniteye gönderilmesinden önce işverenle uzlaşma yapılabilmektedir.

5510 sayılı Kanunun 90. Maddesinin birinci fıkrası gereğince kamu idareleri ile döner sermayeli kuruluşlar ve 5411 sayılı Bankacılık Kanunu kapsamındaki kuruluşlar, kanunla kurulmuş olan kurum ve kuruluşlar, ihale yolu ile yaptırmış oldukları her türlü işleri üstlenenleri ve bunların adreslerini 15 gün içerisinde Kuruma bildirmekle yükümlüdürler. Bunun yanında Valilikler, Belediyeler, İl Özel İdareleri ve ruhsat vermeye yetkili diğer merciiler tarafından geçici iskan veya yapı kullanma izin belgesi verilmeden önce yapılan inşaat dolayısıyla Kuruma herhangi bir borcunun bulunmadığına dair ve Kurumca düzenlenmiş olan bir “ilişiksizlik belgesi”nin istenilmesi zorunludur.

Söz edilen ilişiksizlik belgesinin verilebilmesi için Kurumca asgari işçilik hesaplaması yapılmaktadır. İlişiksizlik belgesinin verilme sürecini kısaca belirtmek gerekirse;

-          İşveren veya özel bina sahibi tarafından iş bitirme dilekçesi SGK’a verilir;

-          Verilen dilekçeye göre ihaleli işe veya inşaat ile ilgili bilgiler, ihale makamından veya inşaata ilişkin ruhsat vermeye yetkili Kurumdan istenilir;

-          İlgili cevabi yazının gelmesini müteakip verilen bilgilerde herhangi bir eksiklik olmaması kaydıyla dosyanın kontrolüne başlanılır;

-          İlgili yazıda bir eksikliğin olması halinde Kurumca yapılacak yeni bir yazışma ile eksik bilgilerin tamamlanması istenilir;

-          Gelen cevabı yazıya göre Kurumca yapılacak araştırmada prim tahakkuk ve tahsilat, sigortalı işe giriş ve çıkış bildirgeleri, sigortalı eksik gün bildirimleri, bildirilen sigortalıların mevzuata uygunluğu (kadın sigortalılık, çocuk sigortalılık, şirket ortaklarının sigortalılığı vs hususlar) ihale makamı ile işverenin bildirimi arasındaki uyumluluk, asgari işçilik oranının belirli olup olmadığının kontrolü yapılır;

-           Yapılan kontrollerde ilgili Kamu Kurumundan gelen bilgilerle işveren beyanları arasında bir uyumsuzluk tespit edildiğinde, bu uyumsuzlukların giderilmesi işverenden istenilir, işveren tarafından yapılmaması halinde ise Kurumca res’en yapılır;

-           Yapılan kontrollerde herhangi bir uyumsuzluğun tespit edilmemesi veya tespit edilen uyumsuzluğun giderilmesi halinde normal işçilik oranının %25 eksiği baz alınarak ilgili Ünitece işçilik ön değerlendirmesi yapılır;

-          Yapılan kontrollerde işle ilgili fiili tespit veya kontrol yapılmasının gerekli olduğu durumlarda konu Kurumun denetim ve kontrolle görevli memurlarına intikal ettirilerek konu ile ilgili gelecek rapora göre işlem yapılır;

-           Yapılan işin malzemeli olması veya yapılan işin “Asgari işçilik Oranlarını Gösterir Tebliğ”de yer almaması veya ilgili Ünitece tespit edilen asgari işçilik oranına itiraz edilmesi halinde, asgari işçilik oranının tespit edilmesi amacıyla konu ile ilgili tüm belgeler “Asgari İşçilik Tespit Komisyonu”na gönderilir. AİTK tarafından tespit edilen asgari işçilik oranı baz alınarak ilgili Ünitece asgari işçilik ön değerlendirmesi yapılarak hesaplanan fark işçilik prim borcu işverene tebliğ edilir.

-          Ön değerlendirme neticesine göre yeterli işçilik bildirilmiş olması veyahut bildirilmemiş olmakla birlikte hesaplanan fark işçilik prim tutarının işveren tarafından ödenmesi halinde ise “ilişiksizlik belgesi” verilir. 

Gerçek veya tüzel kişiler ile tüzel kişiliği olmayan kurum ve kuruluşlar tarafından yapılan özel inşaat işyerlerine ilişkin Ünitece yapılan araştırma işlemlerinde, her yıl “Çevre ve Şehircilik Bakanlığı”nca Resmi Gazete yayımlanan “ Yapı Yaklaşık Birim Maliyetleri Hakkındaki Tebliğ” de belirtilen yapı birim maliyeti baz alınarak SGK tarafından yayımlanan tebliğde belirtilen asgari işçilik oranının %25 eksiği uygulanmak suretiyle asgari işçilik hesaplanmaktadır. Bina maliyeti, yapı ruhsatında belirtilen yüzölçümü ile birim maliyet bedelinin çarpımı suretiyle tespit edilen tutar üzerinden hesaplanmaktadır.

Özel inşaat işyerlerinde asgari işçilik hesaplamasında inşaatın yüzölçümü, inşaatın yapı ve sınıfı ile inşaatın başlama ve bitiş tarihleri büyük önem arz etmektedir. Nitekim başladığı yıl içinde bitirilmiş olan inşaatın maliyetinin hesaplanmasında o yıl için tespit edilen birim maliyet bedeli esas alınırken, başladığı yıldan sonraki yıllarda bitirilmiş olan inşaatın maliyet hesabında bitirildiği yıldan önceki yıla ait birim maliyet bedeli esas alınacaktır.  İnşaatın

Örneğin 1 Mart 2013’te başlayarak 31 Ekim 2013’te biten, 500 m2’lik 3B yapı sınıf ve grubunda olan özel inşaatın maliyetini hesaplamak istersek yapacağımız işlem, 2012’deki birim maliyet bedeli ile inşaat m2’sinin ve asgari işçilik oranının %25 eksiğinin çarpılması suretiyle inşaat maliyetini hesaplamaktır.

İnşaat başlama tarihi                                     : 01.Mart 2013

İnşaat bitiş tarihi                                             : 31.Ekim 2013

2012 yılı yapı birim maliyet bedeli            : 560,00-TL

İnşaat yüzölçümü                                           : 500 m2

İnşaat sınıf-grup                                              : 3/B

Asgari işçilik oranı                                           : %9 (%25 eksiği %6,75)

Bu bilgiler kapsamında yapacağımız hesaplama işlemimiz;

 560*500*%6,75=1.890.000-TL şeklinde olacaktır.

İşverenin inşaatın başlama ve bitiş tarihleri arasında (2013/Mart ila Ekim aylarına ilişkin APHB ile) Kuruma yapmış olduğu SPEK tutarı 1.890.000-TL veya üzerinde ise yeterli işçilik bildirimi yapmış olarak kabul edilir. Eğer bu bildirimin altında ise aradaki fark kadar prim borcu tahakkuk ettirilerek işverenden tahsil edilecektir.

Bir sonraki yazımda ihaleli işlere ilişkin yapılan asgari işçilik tespit uygulamalarından bahsetmek üzere sağlıcakla kalın…

Ülkü GÜLMEZ

SGK/SGM Müdür Yard. V.