3.Yargı Reform Paketi olarak bilinen, Yargı Hizmetlerinin Etkinleştirlmesi Amacıyla Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması ve basın Yoluyla İşlenen Suçlara İlişkin Dava ve Cezaların Ertelenmesi Hakkında Kanun 5 Temmuz 2012 tarihli Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girdi.
En çok sorulan iki sorular ve cevaplarını şöyle sıralayabiliriz. Ancak evet- hayır gibi birer kelimeyle cevap mümkün olmadığı için kısaca açıklayacağız.
Özel Yetkili Mahkemeler ( ÖYM’ler) kalktı mı?
ÖYM olarak adlandırdığımız mahkemelerin hukuki dayanağı olana Ceza Muhakemesi Kanunu 250, 251, 251.Maddeler yürürlükten kalktı. Yani ÖYM’ler kaldırıldı. Ancak açılmış ve devam eden davalar kesin hükümle sonuçlanıncaya kadar bu mahkemeler bakmaya devam edecek. Bu mahkemelere yeni dava açılamayacak. Devam eden davalar son bulduğunda bu mahkemeler de tarih olacak. Yani bu mahkemeler yaklaşık on yıl kadar daha hukuk sistemimizin bir parçası olarak varlığını devam ettirecek demektir.
Devam eden davalarda usul yönünden bir değişiklik olacak mı?
ÖYM’ler yargılamalarında değişiklişkle getirilen yeni usul kurallarını uygulayacaklar. Usul hükümleri yönünden ÖYM’ler şimdiden tarih oldu diyebiliriz. Usul kuralların TMM ( Terörle Mücade Mahkemesi) ile aynı olması, eşitlik ilkesine uygunluk yönünden olumlu.
ÖYM’ler yerine kurulacak olan bölgesel yetkili ağır ceza mahkemeleri nasıl olacak?
Terörle Mücadele Kanunu 10.Maddede yapılan değişiklik ile, TMK kapsamına giren suçlar dolayısıyla açılan davalara birden fazla ili kapsayabilecek şekilde belirlenecek illerde görevlendirilecek ağır cezamahkemelerinde bakılacak. Bu mahkemelerin kurulacağı iller, mahkeme başkan ve üyeleri HSYK tarafından belirlenecek.
ÖYM’ler de bölgesel yetkili ağır ceza mahkemesi değil miydi? Ne farkı var?
Bölgesel yetki ve ağır ceza mahkemesi olması yönüyle araalarında bir fark yok. Sadece ÖYM’lerin uyguladığı usul hükümlerinde bazı değişiklikler yapıldı. Bu değişiklikler genel anlamda savunma haklarını güçlendiren olumlu değişiklikler diyebiliriz.
Özel Yetkili Savcıların durumunda değişiklik oldu mu?
En önemli değişiklik bu konuda yapıldı diyebiliriz. HSYK, TMK 10. Madde uyarınca yeni savcılar görevlendirince Özel yetkili Cumhuriyet savcılarının özel yetkileri sona erecek. Terörle Mücadele Kanunu kapsamındaki suçlarla ilgili soruşturmalar bundan böyle yeni görevlendirilen savcılar tarafından yürütülecek.
Sadece isimleri mi değişti ? Yetkilerinde değişiklik var mı ?
Evet yetkilerinde önemli değişiklikler var. Anayasal düzene karşı işlenen suçlar olarak ifade ettiğimiz TCK. 302 (Devletin Birliğini ve Ülke Bütünlüğünü Bozmak), 309 (Anayasayı ihlal), 311 (Yasama organına karşı suç),312 (Hükümete karşı suç), 313(Türkiye Cumhuriyeti Hükûmetine karşı silâhlı isyan), 314 (Silâhlı örgüt), 315 (Silah Sağlama) ve 316 (Suç için anlaşma) suçlar hakkında görev sırasında veya görevinden dolayı işlenmiş olsa bile Cumhuriyet Savcılarınca doğrudan soruşturma yapılabilecek. MİT görevlileri hariç. Görev alanına giren diğer suçların şüphelileri kamu görevlisi olup yasalara göre soruşturma izin şartına bağlanmış ise soruşturma için yetkili merciden izin alma şartı getirilmiş oldu. Yani bir anlamda yeni dokunulmazlıklar ihdas edildi.
Tutuklama ve tahliyeler konusu ?
Yeni soruşturmalarda hakim tarafından verilen yakalama, tutuklama, serbest bırakma, arama, el koyma, telefon dinleme vs. gibi kararları vermek üzere özel görevli hakimler görevlendirilecek. Bu yeni bir sistem. 1984 öncesi var olan sorgu hakimliği ile kısmi benzerlik taşıyan bu değişiklik Fransız modeli diyebiliriz. Geçiş süreciyle ilgili sancılar yaşansa da olumlu bir değişiklik diyebiliriz.
Adli kontrol uygulama alanı genişletildiği, kararlarda somut gerekçe belirtme zorunluluğu getirldiği için tutuklama tedbirine daha az başvurulması bekleniyor. Bu bağlamda tahliyeler beklenebilir.
Tutuklu milletvekilleri için özel bir düzenleme var mı ?
Hayır özel düzenleme yok. Yukarıda açıkladığımız değişiklikler çerçevesinde isnat olunan suçlara diğer sanıklar hakkında hangi kararlar bekleniyorsa tutuklu milletvekilleri hakkında da aynı uygulamalar yapılacak.
Ceza yargılamasında önemli değişiklikler getiren 3.yargı paketinin diğer değişikliklerini, olumlu ve olumsuz bulduğumuz yönlerini başka bir yazıda değerlendirmek üzere en çok sorulan sorulara kısaca böyle cevap verebiliriz.
(Bu köşe yazısı, sayın Reşat PETEK tarafından www.hukukihaber.net sitesinde yayınlanması için kaleme alınmıştır. Kaynak gösterilse dahi köşe yazısının tamamı özel izin alınmadan kullanılamaz. Ancak alıntılanan köşe yazısının bir bölümü, aktif link verilerek kullanılabilir. Yazarı ve kaynağı gösterilmeden kısmen ya da tamamen yayınlanması şahsi haklara ve fikri haklara aykırılık teşkil eder.)
(Bu köşe yazısı, sayın Reşat PETEK tarafından www.hukukihaber.net sitesinde yayınlanması için kaleme alınmıştır. Kaynak gösterilse dahi köşe yazısının tamamı özel izin alınmadan kullanılamaz. Ancak alıntılanan köşe yazısının bir bölümü, aktif link verilerek kullanılabilir. Yazarı ve kaynağı gösterilmeden kısmen ya da tamamen yayınlanması şahsi haklara ve fikri haklara aykırılık teşkil eder.)