Tapu kayıtlarında, belediye uygulamalarında sıkça kullanılan “Ka(r)gir Yapı”- “Ka(r)gir Bina” - “Ka(r)gir Ev” tabirleri ne anlama gelmektedir. “Karkas” ile “Ka(r)gir” tabirleri iarasındaki fark nedir? Çalışmamızda; konuyla ilgili olmayan kişilerce çoğunlukta anlaşılmayan “Ka(r)gir”, “Karkas” tabirlerinin anlaşılabilmesini amaçlıyoruz.
KA(R)GİR NE DEMEKTİR?
Mimarlık terimi olarak Kargir; “Taş ve tuğladan yapılmış yapı” anlamına gelmektedir. Sözlükte ve uygulamada bu terim “Kagir” olarak da kullanılmaktadır. Halk arasında, genellikle yığma olarak inşaa edilen binalar için Kargir bina tabiri kullanılmaktadır.
Bu tabir, Kat Mülkiyeti Kanunu’nda “Kârgir” olarak geçmektedir.
Planlı Alanlar İmar Yönetmeliği’nde ise “Kâgir” olarak geçmektedir.
KA(R)GİR YAPI NE DEMEKTİR?
Ka(r)gir yapı tabiri, genel olarak “taş, tuğla veya betondan yapılmış” duvarlar üzerinde kurulu olan bir kısmında temel dahi bulunmayan yapı demektir. Bu tip binalarda yapı, betonarme karkas binalardaki gibi kolon kiriş gibi taşıyıcılar üzerinde değil yapının duvarları üzerinde duracak şekilde inşa edilmektedir.
Malzeme türüne göre kargir yapılar tam kagir, yarı kagir, iskelet sistemine göre yığma kagir olarak çeşitli sınıflandırmalara sahiptir. Tüm duvarları, taban ve tavanı, beton, taş, tuğla gibi yanmaz maddelerden inşa edilmiş yapılar tam kargir olarak adlandırılır. Taşıyıcı kolonu olmayan taban ve tavanı, beton, taş, tuğla gibi yanmaz maddelerden inşa edilmiş yapılar ise yığma kargir olarak adlandırılır. Kargir yapılar tapu kaydında ‘kargir yapı’ olarak tescil edilir.
Yığma ka(r)gir yapı nedir?: Yığma kagir yapılarda, taşıyıcı duvarlar yapı taşlarından yapılmıştır. Döşemeleri ise betonarme veya betonarme ile sağlanan yatay bütünlük özelliğine sahip diğer döşemelerden meydana gelir. Yığma kagir yapılar, karkas yapıların sağlamış olduğu imkanlara göre daha sınırlı bir tasarıma ve uygulama alanına sahiptir. Kagir yapılarda kullanılan başlıca yap malzemeleri tuğla, doğal yapı taşları, beton briket ve kireç-kum, çimento- kireç-kum ve çimento-kum gibi harçlar oluşturur.
Ka(r)gir duvar: Kagir yapılarda duvar kalınlığı ve duvar inşa örgüleri kullanılan malzemeye göre farklılık gösterir. Taş duvar örgülerinde taşların boyutları birbirine yakın, ince ve uzun taşlardan seçilirken, her bir sırada bağlayıcı taş ve büyük köşe taşı kullanılır. Tuğla duvar örgülerinde ise düz örgü, kilit örgü ve şaşırtma örgü gibi başlıca örgü tipleri kullanımı yaygındır.
Tarihten örnek verecek olursak; Mısır Piramitleri, “kargir yapı” için en temel ve görkemli örneklerden biri olarak gösterilmektedir. Piramitlerin en büyüğü KEOPS pramididir. Kare piramit olan KEOPS, 145 m yüksekliği ile yığma yani Kargir yapıların tarihte ulaştığı seviyenin en önemli örneklerinden biridir.
İskelet sistemi olmayan binalar için kullanılan “yığma yapı” tabiri, inşaat mühendisleri tarafından bir iskelet sistemine sahip olmayan yapılar için “kagir yapı” olarak adlandırılmaktadır. Kargir binaların iskeletini oluşturan bu yığma yapılarda ağırlığın taşıma yükü duvarların üzerine biner.
Ka(r)gir binaların asıl malzemesi taştır. Ka(r)gir binaların inşasında genellikle harç kullanılmıştır. Ahşap malzemenin çok fazla dayanıklı olmaması ve yangına karşı riskli olması sebebiyle geleneksel ahşap yapı yöntemi zamanla önemini yitirmiş ve uzunca bir dönem kargir evlerin yoğun olarak inşaa edilmiştir. Ancak daha sonraları daha sağlam “Betonarme Karkas” yapı yönteminin gelişmesi ile artık “Kargir Yapılar” inşa edilmez olmuştur.
Kısmen de olsa ahşap malzeme kullanılarak yapılan kargir evlere “yarım kargir” denilmektedir. Bir arsaya kargir bina yapılabilmesi için de ilgili belediyeden izin alınması gerekmektedir. Kargir binalara ve karkas binalara verilen izin kriterleri ayrı ayrı düzenlenmiştir.
Tapu kaydında geçen “Bahçeli Kargir Ev” tabiri genellikle müstakil yapılar için kullanılmaktadır. Bahçeli Kargir ev ve avlu arsası mevcut imar planına göre yıkılarak yeniden inşaa edilmeye uygunsa Kentsel Dönüşüm Yasası’ndaki imkanlardan faydalanılarak yıkılarak yenilenme imkanı vardır. Bahçeli Kargir ev arsaları genellikle büyük olacağından, bu nitelikte bir yerde, emsali yüksekse betonarme karkas bir yüksek yapı yapılması halinde daha fazla daire yapılması mümkündür.
Kargir yapılar istenildiği taktirde kentsel dönüşüme sokulabilmektedir. Özellikle yıkılma riski bulunan eski kargir binalar için belediye ile görüşerek önlem alınması sağlanabilir. Yıkılma riski bulunan kargir evler için, riskli yapı tespiti ve kenstsel dönüşüm işlemleri daha hızlı yürümektedir.